Święto świętych Cyryla i Metodego, Apostołów Słowian

Konstantyn-Cyryl (zm. 14 lutego 869), zwany Filozofem i Metody (zm. 6 kwietnia 885) – pochodzili z Salonik (Soluń). Tym właśnie greckim mnichom powierzono misję chrześcijańską wśród Słowian morawskich, którym mieli głosić słowo Boże w języku dla nich zrozumiałym, a nazywanym w nauce polskiej językiem staro-cerkiewno-słowiańskim. Język ten jest najstarszą pisemnie utrwaloną fazą w rozwoju języków słowiańskich. Teksty pisane w tym języku sięgają IX wieku, wyprzedzając chronologicznie prawie o cztery wieki najstarsze teksty czeskie i prawie o pięć wieków staropolskie.

Misja na Wielkie Morawy to druga połowa IX wieku. Soluńscy bracia przybyli na Morawy ok. 863 r. na zaproszenie morawskiego księcia Rościsława, który oczekiwał w miejsce niemieckich duchownych takich misjonarzy, którzy potrafiliby głosić słowo Boże w języku słowiańskim. Nieprzypadkowo misję powierzono słynącym jako kaznodzieje braciom Konstantynowi i Metodemu, którzy znali język Słowian od ludności słowiańskiej zamieszkującej okolice Solunia.

Konstantyn-Cyryl, młodszy z braci jest twórcą najstarszego słowiańskiego alfabetu – głagolicy, którą były napisane księgi liturgiczne przetłumaczone z greckiego na słowiański. Wraz z Cyrylem od 863 r. działalność misyjną na Morawach prowadził Metody, któremu później z poparciem Rzymu udało się wprowadzić język słowiański do liturgii (za papieża Hadriana II) i tym samym podnieść go do rangi czwartego języka liturgicznego, obok łaciny, greki i hebrajskiego.

Po śmierci Cyryla (869) dzieło ewangelizacji wśród Słowian kontynuował Metody, który był arcybiskupem Moraw. Jego działalność spotykała się ze sprzeciwem hierarchii kościelnej (niemieckiej), która obawiała się utraty swych wpływów. Z tego też względu Metody był oskarżony o herezję i więziony przez duchowieństwo niemieckie. Misja wielkomorawska zakończyła się w 885 r. wraz ze śmiercią Metodego.

Dzieło Cyryla i Metodego odegrało niezwykle ważną rolę w kulturze Słowian, zapoczątkowało rozwój języka i piśmiennictwa słowiańskiego. Działalność misjonarzy była później kontynuowana przez ich uczniów, którzy zmuszeni do opuszczenia Moraw znaleźli schronienie w Bułgarii. Jeden lub kilku uczniów Cyryla i Metodego opracowało tam nowy, uproszczony alfabet nazwany od imienia Cyryla – cyrylicą.

Przekład Ksiąg świętych, dokonany przez Cyryla i Metodego oraz ich uczniów, nadał moc i rangę kulturową staro-cerkiewno-słowiańskiemu językowi liturgicznemu, który na długie wieki stał się nie tylko językiem kościelnym, ale także urzędowym i literackim, a nawet potocznym językiem warstw oświeconych większej części narodów słowiańskich – zwłaszcza wszystkich Słowian obrządku wschodniego.

Był również używany w kościele Św. Krzyża w Krakowie, przy którym osiedlili się słowiańscy Benedyktyni. Tutaj ukazały się pierwsze drukowane w tym języku księgi liturgiczne. Dzisiaj jako język cerkiewnosłowiański, stał się językiem liturgicznym Słowian prawosławnych, a po części katolików w Chorwacji. Zmodyfikowaną wersją alfabetu cyrylickiego z IX w. jest współczesna cyrylica, tzw. „grażdanka”, która jest w użyciu od XVIII w. od reformy Piotra I. Grażdankę przyjęły kształtujące się w XIX i XX w. literackie języki Słowian prawosławnych.

Pamięć o dokonaniach Cyryla i Metodego jest wciąż żywa we współczesnym świecie. Cyryl i Metody zostali wkrótce po śmierci kanonizowani w Kościele wschodnim. Pod protektoratem UNESCO w 1969 na całym świecie obchodzono 1100 rocznicę śmierci Cyryla. W Bułgarii zwyczajowo dzień oświaty i szkolnictwa (24 maja) związany jest z imionami braci.

W roku 1980 Jan Paweł II ogłosił świętych Cyryla i Metodego, obok św. Benedykta z Nursji, współpatronami Europy. Obecnie Europie patronują również: św. Brygida Szwedzka (1303-1373), św. Katarzyna ze Sieny (1347-1380) i św. Edyta Stein (1841-1942), którą Jan Paweł II kanonizował w 1998.

Wanda Stępniak-Minczewa

Wanda Stępniak-Minczewa – absolwentka UJ; dr nauk humanistycznych, obecnie dyrektor ds. studenckich w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ oraz kierownik Zaocznych Studiów Licencjackich „Języki i kultura Słowian”. Zainteresowania naukowe: paleoslawistyka, historia języka bułgarskiego, pierwsze druki cyrylickie.

Zdjęcie rzeźby świętych Cyryla i Metodego z Bańskiej Bystrzycy pochodzi z Wikipedii.