Bardzo dziękujemy Wam za przesłane pytania! Poniżej znajdziecie odpowiedzi na nie. Niektórzy z Was pytali o te same kwestie – stąd część pytań została połączona w jedno. Wszelkie uwagi do udzielonych odpowiedzi oraz nowe pytania prosimy kierować przez formularz.

 

Pytanie 1

Kiedy w czasie Wigilii Paschalnej nałożyć czerwoną stułą na Krzyż ołtarzowy?

Taką stułę nałożyć na Krzyż nie ołtarzowy, ale procesyjny, który później – po procesji – winien być krzyżem ołtarzowym (Anamnesis, 74, s. 87). Dokonuje się tego przed wyruszeniem procesji z Grobu Pańskiego po liturgii Wigilii Paschalnej lub przed pierwszą poranną Mszą Niedzieli Zmartwychwstania (Rubryka n. 63 i 70 Liturgii Wigilii Paschalnej).

---

Pytanie 2

Jakiego koloru używać w czasie błogosławieństwa pokarmów?

Kolorem stuły jest kolor biały lub barwa dnia (Rubryka n. 37 Wprowadzenia do Księgi Błogosławieństw), a więc w tym przypadku także kolor fioletowy.

---

Pytanie 3

Czy można po liturgii chrzcielnej pominąć modlitwę wiernych?

Nie. Modlitwę powszechną (tj. wiernych) można pominąć wtedy, gdy liturgia nie jest sprawowana z udziałem ludu, albo gdy jest ona sprawowana w dzień mniej uroczysty (np. w dni powszednie). Żadna z tych przesłanek jednak nie ma miejsca w liturgii Wigilii Paschalnej, która z definicji zakłada obecność wiernych oraz w roku liturgicznym jest dniem najuroczystszym (jak zresztą wszystkie dni Triduum Paschalnego). Oprócz tego Mszał o niej wspomina i mówi, że nowo ochrzczeni uczestniczą w niej po raz pierwszy (Rubryka n. 49 Liturgii Wigilii Paschalnej).

---

Pytanie 4

Kto może w zastępstwie głównego celebransa wnieść paschał, jeżeli w danej chwili celebrans główny nie czuje się na siłach (oczywiście oprócz diakona)?

W liturgii, której przewodniczy biskup, a w której bierze udział diakon, czyni to właśnie ten usługujący (rubryka n. 349 Ceremoniału Biskupów). Taka sama sytuacja ma miejsce w liturgii prezbitera, któremu towarzyszy diakon (rubryka n. 14 Liturgii Wigilii Paschalnej). Jeśli nie ma diakona, czynność tę wypełnia sam celebrans (rubryka n. 14 Liturgii Wigilii Paschalnej). Zatem jeżeli mamy do dyspozycji kilku prezbiterów, którzy mogą przewodniczyć, pierwszeństwo należy do tego, kto po prostu jest zdolny wykonać wszystkie czynności tego świętego dnia. Jeśli natomiast mamy tylko jednego kapłana, który ma problem z wniesieniem paschału (np. z powodów zdrowotnych), to sugerujemy taką praktykę, aby paschał był przez kogoś podtrzymywany, lecz nie wnoszony przez osobę świecką. Dokumenty i księgi liturgiczne jasno wyrażają się na temat tego, że czynność wniesienia paschału należy do duchownego.

---

Pytanie 5

Czy dokumenty Kościoła wskazują, która pora procesji rezurekcyjnej jest bardziej właściwą? Nocna, czy o poranku?

Jasno na to nie wskazują, ale naszym zdaniem lepszą porą jest ta nocna, po liturgii Wigilii Paschalnej. Dlaczego? Bo celebrowaliśmy Zmartwychwstanie Pana już w liturgii Wigilii Paschalnej, usłyszeliśmy radosne Alleluja, odczytaliśmy Pisma o zmartwychwstaniu, wspomnieliśmy swój własny chrzest, a tu nagle diakon odsyła nas wezwaniem: „Idźcie w pokoju Chrystusa, alleluja, alleluja” i wracamy do grobu, aby jeszcze chwilę trwać przy grobie, śpiewając przy tym pieśni eucharystyczne i wielkanocne (rubryka n. 65 Liturgii Wigilii Paschalnej), czekając niejako na poranek zmartwychwstania, które de facto już przeżyliśmy.

---

Pytanie 6

Czy liturgię Wigilii Paschalnej rozpoczynamy znakiem krzyża?

Tak. W Ceremoniale Biskupów czytamy: „Biskup stojąc zwrócony do wiernych, wykonuje znak krzyża i mówi: W imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego. Wszyscy żegnają się i odpowiadają: Amen. Biskup pozdrawia lud słowami: Pokój wam lub innymi, a wszyscy odpowiadają: I z duchem twoim” (rubryka n. 346). Najnowsze wydanie Mszału Rzymskiego również o tym wzmiankuje: ,,Sacerdos fideles signat se dum ipse dicit: In nómine Patris, et Fílii, et Spíritus Sancti, ac dein populum congregatum de more salutat eumque breviter admonet de wigilia nocturia” (rubryka n. 9 Liturgii Wigilii Paschalnej Mszału Rzymskiego z 2008 r.)

---

Pytanie 7

Pytanie dotyczy sytuacji, gdy Exultet jest śpiewany przez kantora, który nie jest diakonem. W Mszale, w rubrykach dotyczących Orędzia Wielkanocnego, jest zapis, że w takiej sytuacji kantor opuszcza część tekstu od słów: „A zatem proszę was, bracia” aż do końca wstępu, włącznie z pozdrowieniem „Pan z wami”. W związku z tym moje pytanie, czy kantor opuszcza również słowa: „W górę serca” i „Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu”?

W Mszale czytamy: „W razie konieczności orędzie wielkanocne może śpiewać kantor, który nie jest diakonem. Opuszcza on dłuższej formie orędzia część tekstu, od słów: A zatem proszę was, bracia aż do końca wstępu, włącznie z pozdrowieniem: Pan z wami” (rubryka n. 18 Liturgii Wigilii Paschalnej). Zapis ten sugeruje zatem, że pozostałe wezwania dialogu się wygłasza, skoro „włącznie” do pierwszego z nich się opuszcza. Jednak cały dialog stanowi pewną całość, stąd sugerujemy by go ominąć w całości, choć literalnie czytając rubrykę jest to kwestią sporną.

---

Pytanie 8

Przed Wigilią Paschalną w tabernakulum Grobu Pańskiego obok Hostii z monstrancji znajdują się puszki z Wielkiego Piątku. Procesja rezurekcyjna w niedzielę rano. Czy po komunii na Wigilii te puszki oraz nowo konsekrowane podczas Wigilii można już umieścić w tabernakulum głównym czy należy umieścić je z powrotem w tabernakulum Grobu Pańskiego i przenieść je do tabernakulum głównego dopiero po komunii pierwszej Mszy w niedzielę?

Myślimy, że nic nie stoi na przeszkodzie by cały Najświętszy Sakrament umieścić w tabernakulum w ołtarzu (nawet kustodię z Hostią do wystawienia Najświętszego Sakramentu). Wystawienie w Grobie Pańskim nie jest tożsame z tym, że w Grobie ten Najświętszy Sakrament należy przechowywać. Naszym zdaniem lepiej jest, by było jedno miejsce przechowania Najświętszego Sakramentu. Wtedy przy wystawieniu przed procesją rezurekcyjną celebrans może wziąć Najświętszy Sakrament z tabernakulum i wystawić w Grobie Pańskim w monstrancji, która już nie jest przykryta welonem.

---

Pytanie 9

Czy święcenia pokarmów w Wielką Sobotę powinny się odbywać z wodą święconą? Woda tak samo jak Postacie Święte powinna zostać wylana. W takim razie skąd bierzemy wodę przed Liturgią Wigilii Paschalnej? Czy nie powinniśmy zaprzestać tego zwyczaju?

To już jest pytanie, które bardziej pyta o naszą opinię, niż o stan faktyczny :). Zwyczaj święcenia pokarmów pozostał z czasów, kiedy o tej porze Wielkiej Soboty woda święcona już była (mówiąc w dużym uproszczeniu). Stąd problemu nie było. W odnowionej liturgii niestety ten zwyczaj nie został uporządkowany do tej pory (niestety – posypanie głów popiołem i święconka dla wielu są najważniejszymi sakramentami w ciągu roku). Zaprzestanie tego zwyczaju – w naszej opinii – jest błędne, ale warto byłoby spróbować go przeorganizować. Na Ukrainie spotkałem się ze zwyczajem, że pokarmy się święci po wigilii paschalnej i procesji rezurekcyjnej, zanim ludzie rozejdą się do domów. Można pokusić się o błogosławienie pokarmów bez wody święconej lub poświęcić jej tylko tyle ile potrzeba na czas sprawowania tego obrzędu. Jednak zamiast zrywać należałoby przez katechezę formować wiernych, by zwyczaj ten – zachowując jego piękną symbolikę – uporządkować i nadać mu głębszy sens w całości sprawowanych misteriów.

---

Pytanie 10

Czy w czasie śpiewania orędzia powinniśmy się zwrócić w stronę ambony jak podczas odczytywania Ewangelii?

Nic nie stoi na przeszkodzie, ale nie jest to wymagane.

---

 

Pytanie 11

Czy podczas Wigilii Paschalnej kłaniamy się, przechodząc przed paschałem?

Nie. Pochylenie ciała wykonujemy przed nim tylko dwa razy: przed i po okadzeniu go, między okadzeniem księgi a wygłoszeniem Orędzia Wielkanocnego (rubryka n. 91 Ceremoniału Biskupów).

---

Pytanie 12

W okresie Triduum Paschalnego dochodzi do nałożenia się nowenny do Bożego Miłosierdzia, bowiem zaczyna się ona już w Wielki Piątek. Czy zatem właściwym jest odmówienie jej po liturgii eucharystycznej liturgii Wigilii Paschalnej, co spotkałem w zeszłym roku?

Jeśli mówimy o włączeniu nowenny do liturgii Wigilii Paschalnej (w tym: procesji rezurekcyjnej po niej), to jest to niemożliwe. Należy raczej odmówić ją po liturgii Wigilii Paschalnej, oddzielając ją od liturgii.

---

Pytanie 13

Na procesji rezurekcyjnej można używać drugiego trybularza. Jeśli procesja jest w niedzielę rano i po niej następuje msza, to w którym momencie drugi trybularz powinien „zniknąć”? Gdy procesja wraca do kościoła, czy po błogosławieństwie Najświętszym Sakramentem?

Zdecydowanie po błogosławieństwie Najświętszym Sakramentem.

---

Pytanie 14

Kiedy należy zapalić wszystkie światła podczas Wigilii Paschalnej? Po trzecim śpiewie „Światło Chrystusa” przy wnoszeniu Paschału, czy dopiero na “Chwała”?

Światła w kościele zapala się po trzecim wezwaniu: “Światło Chrystusa” (rubryka n. 16 Liturgii Wigilii Paschalnej).

---

Pytanie 15

Pytania co do sprawowania Ciemnych Jutrzni: 1) Jeśli w ich trakcie któryś z posługujących udaje się na ambonę, aby odczytać np. czytanie z Godziny Czytań, czy powinien oddać cześć ołtarzowi poprzez ukłon lub np. uklęknąć przed Najświętszym Sakramentem wystawionym w Grobie Pańskim, zlokalizowanym w sąsiedniej nawie? 2) Jaki kolor szat liturgicznych obowiązuje w Wielką Sobotę i dlaczego? 3) Czy trianguł można zastąpić innym świecznikiem lub wolno stojącymi świecami?

Ciemne jutrznie są mocno oparte na zwyczajach, które panują w danym miejscu, stąd nasza odpowiedź może nie wyczerpać wątpliwości autora. Jednak naszym zdaniem:

Ad. 1 – Przed obnażonym ołtarzem z zasady czci się nie oddaje – w Wielki Piątek kapłan po tym jak upada na twarz udaje się od razu na miejsce przewodniczenia. Przez analogię nie oddawalibyśmy czci ołtarzowi oraz go nie okadzali. Jeżeli czytający będzie przechodził przed Najświętszym Sakramentem, może się skłonić.

Ad. 2 – Kolorem dnia jest kolor fioletowy – tak podaje kalendarz liturgiczny opublikowany w Watykanie. Co do koloru dnia istnieje wiele różnych opinii oraz wytłumaczeń. Z jednej strony wielu mówi o tym, że kolorem Wielkiej Soboty powinna być biel związana z tym, że Jezus wyprowadza (jako zwycięzca) dusze z Otchłani, inni, że jest to fiolet – ciszy grobu. Jednak rubrycela watykańska jasno podaje, że należy ubrać szaty koloru fioletowego.

Ad. 3 – Nie widzę przeciwskazań by tak zrobić – chyba że ma się porządny świecznik – to dlaczego go nie użyć?

---

Pytanie 16

Jak sprawa ma się ze śpiewem Alleluja w czasie Wigilii Paschalnej. Z rubryki 34 wynika jakoby były dwa Alleluja: intonowane przez prezbitera lub lektora i śpiewane jako psalm – czyli mogą być dwie melodie – jedna do uroczystej intonacji (może być poprzedzona wezwaniem diakona czy ta opcja dotyczy wyłącznie liturgii pontyfikalnej) i potem wszyscy siadają i śpiewany jest Ps 118 jako respons…?

Wydaje się, że powyższa interpretacja jest słuszna. Intonuje się uroczyste alleluja po czym kantor zaczyna śpiew psalmu – tutaj melodia może być inna. Jednak warto zauważyć, że wierni podczas tego psalmu stoją – po nim zostanie odczytana Ewangelia. Nigdzie nie jest napisane, że wierni po uroczystej intonacji alleluja siadają. Myślę, że nie byłoby nadużyciem, gdyby też celebrans lub kantor zaintonowali już właściwe alleluja z psalmu allelujatycznego (rubryka n. 34 Liturgii Wigilii Paschalnej). Natomiast owo wezwanie diakona/lektora: “Czcigodny Ojcze…” wygłasza się tam, gdzie był taki zwyczaj i może to zostać przeniesione na liturgię prezbitera, gdyż nie dotyczy sensu stricto liturgii pontyfikalnej.

 

---

Pytanie 17

Mszał podaje, iż „Po zakończeniu liturgii Męki Pańskiej obnaża się ołtarz w prezbiterium”. W rubrykach dotyczących Wielkiej Soboty możemy przeczytać „Kościół powstrzymuje się od sprawowania ofiary Mszy św., dlatego główny ołtarz pozostaje obnażony”. Stąd moje pytanie, kiedy należy ołtarz nakryć podczas Wigilii Paschalnej? Rubryki mszału podają: „Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu oraz po psalmie responsoryjnym i modlitwie, która po nim następuje, zapala się świece ołtarzowe”, lecz mowa tu tylko o zapaleniu świec. W takim razie czy ołtarz powinno się nakryć tuż przed rozpoczęciem celebracji, czy może podczas przed zapaleniem świec, a może w innym momencie??

Celebracja Wigilii Paschalnej nie jest już celebracją Wielkiej Soboty (ostatnią własną celebracją tego dnia są nieszpory, które nie są I nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania). Po nieszporach, w odpowiednim momencie powinno się zakończyć adorację w Grobie Pańskim, a ołtarz przygotować do celebrowania wigilii – czyli nakryć go jak zwykle do Mszy.

---

Pytanie 18

Czy w niedzielę wielkanocną w Mszach sprawowanych w dzień można w ramach aktu pokuty zastosować pokropienie wodą poświęconą podczas Wigilii paschalnej (List o obchodzeniu świąt paschalnych nr 97). Jak wygląda ten obrzęd? Czy są jakieś teksty liturgiczne związane z tym obrzędem? Wydaje się, że w mszale nie ma nic na ten temat, a „standardowe” niedzielne pokropienie nie pasuje, bo woda jest już poświęcona.

Pokropienie jest aktem pokuty a nie poświęcenie wody. Stąd sugerowalibyśmy by kapłan we wstępie (który może sam powiedzieć, niekoniecznie czytając to co jest w Mszale) wprowadził wiernych w akt pokuty ogłaszając, że woda, którą będą pokropieni została poświęcona podczas wigilii paschalnej. Następnie już bez modlitwy błogosławieństwa wody kropi lud wodą. Na koniec odmawia modlitwę podaną w Mszale i przechodzi do hymnu Chwała.

 

---

Pytanie 19

Jak powinna przebiegać szczegółowo Liturgia Chrzcielna Wigilii Paschalnej, jeśli jest chrzest małego dziecka? Jak po kolei prowadzi się obrzędy? Kiedy mają mieć miejsce chociażby obrzęd przyjęcia dziecka (i w jaki sposób – czy są pytania jak „normalnie” przy chrzcie?), modlitwa powszechna (czy „chrzcielna” zastępuje modlitwę powszechną z Mszy?), modlitwa egzorcyzmu i włożenie ręki?

Obrzęd wygląda następująco.

1. Wszystko rozpoczyna się po homilii. Wówczas wzywa się chrzestnych i rodziców wraz z dzieckiem. Zdaje się, że wówczas następuje dialog z rodzicami: “Celebrans: Jakie imię wybraliście dla swojego dziecka? Rodzice: N. Celebrans: O co prosicie Kościół Boży dla N.? Rodzice: O chrzest. Celebrans: Prosząc o chrzest… czy jesteście świadomi tego obowiązku? Rodzice: Jesteśmy tego świadomi. Celebrans: A wy drodzy rodzice chrzestni…? Chrzestni: Jesteśmy tego świadomi. Celebrans: N. Kościół Boży przyjmuje Cię z wielką radością…”. Następnie dokonuje się naznaczenia czoła dziecka znakiem krzyża kolejno przez: celebransa, rodziców i chrzestnych (rubryka n. 76-79 Obrzędu chrztu jednego dziecka).
2. Następnie – jeśli ma mieć miejsce procesja do chrzcielnicy/baptysterium – za paschałem ustawiają się rodzice i chrzestni z dzieckiem, a następnie pozostali usługujący, koncelebransi i celebrans, którzy wspólnie udają się do tego oznaczonego miejsca. Dwóch kantorów śpiewa wówczas litanię. (rubryka n. 365 Ceremoniału Biskupów). Jeśli jednak nie ma procesji, bo chrzcielnica jest w prezbiterium, to wówczas celebrans od razu wzywa do modlitwy: Najmilsi, wspólną modlitwą… (w pierwszej wersji zrobiłby to po dojściu do chrzcielnicy), po którym to wezwaniu dwaj kantorzy zaczynają śpiewać litanię. W litanii dodaje się prośbę za tych, którzy mają otrzymać chrzest (rubryka n. 41 Liturgii Wigilii Paschalnej).
3. Po litanii lub zachęcie (zależnie od tego, czy miała miejsce procesja) celebrans błogosławi wodę, zanurzając w niej w odpowiednim momencie paschał (raz lub trzy razy), a następnie wygłasza doksologię: Chwała Ojcu, i Synowi i Duchowi Świętemu (rubryka n. 367 Ceremoniału Biskupów).
4. Teraz celebrans przyjmuje wyrzeczenia zła i wiarę w Trójjedynego Boga, Kościół katolicki, świętych obcowanie, odpuszczenie grzechów, zmartwychwstanie ciała i życie wieczne (rubryka n. 93-96 Obrzędu chrztu jednego dziecka). Dokonuje się tego zgodnie z tekstem rytuału.
5. Następnie celebrans chrzci dziecko w zwykły sposób.
6. Po chrzcie następują obrzędy wyjaśniające: namaszcza olejem krzyżma głowę dziecka i nakłada na niego białą szatkę (rubryka 98-99 Obrzędu chrztu jednego dziecka). Co ważne: opuszcza się podanie świecy (rubryka n. 372 Ceremoniału Biskupów).
7. Jeśli chrzest był udzielany w kaplicy chrzcielnej lub baptysterium, do ołtarza wraca procesja w składzie takim, jak wcześniej. W tym czasie można śpiewać np. antyfonę Vidi aquam lub podobny śpiew (rubryka n. 373 Ceremoniału Biskupów).

Teraz w zwykły sposób kontynuuje się liturgię od odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych ogółu wiernych (rubryka n. 375 Ceremoniału Biskupów).

 

---

Pytanie 20

Moje pytanie dotyczy chrztu dziecka podczas Wigilii Paschalnej. Mszał i Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów zdają się sugerować, że po obrzędzie błogosławieństwa wody chrzcielnej przystępuje się do sprawowania chrztu począwszy od wyznania wiary. O ile przy chrzcie dorosłych jest to zrozumiałe, bo egzorcyzmy i wybór imienia już się odbyły, to przy chrzcie dzieci tych obrzędów jeszcze nie było. Stąd pytanie czy należy je przeprowadzić czy pominąć? I druga sprawa. Czy przeprowadza się jeszcze odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych, skoro pytania o wiarę już padły i prawdopodobnie wszyscy (nie tylko rodzice i chrzestni) na nie odpowiedzieli?

Ad. 1 – Jak wyżej w pytaniu nr 18.

Ad. 2 – Tak, bo pytania te dotyczą najpierw tylko rodziców i chrzestnych, a dopiero później ogółu wiernych. Należy o tym pamiętać i to uwzględnić w katechezie, bo to rodzice i chrzestni mówią w imieniu dziecka, a dopiero potem w swoim własnym wraz z innymi.

 

---

Pytanie 21

Czy w przypadku, gdy podczas Wigilii Paschalnej nie ma osób do chrztu, lecz błogosławi się tylko wodę do pokropienia, opuszcza się modlitwę powszechną, którą zastępuje litania do Wszystkich Świętych, a dokładnie jej końcowe prośby?

Nie, opuszcza się wówczas tylko w litanii wezwanie za kandydatów do chrztu.

---

Pytanie 22

Kiedy dokładnie należy zgasić świece podczas ciemnej jutrzni, jeśli jest ich siedem?

Można zrobić tak: po antyfonach do psalmów (zgasimy wtedy trzy), po psalmach (zgasimy wtedy kolejne trzy) i ostatnią wyniesiemy za ołtarz po kantyku Maryi lub antyfonie tegoż śpiewu. Jeżeli odmawia się ją z godziną czytań i lamentacjami – można je zgasić po trzech psalmach godziny czytań, kolejne po trzech psalmach jutrzni, a ostatnią wynieść po Magnificat.

---

Pytanie 23

Czy jeżeli kantor śpiewa Orędzie Wielkanocne, to księga i paschał są okadzane wcześniej przez kapłana, czy okadzenie całkowicie się pomija?

Są okadzane. Dokonuje tego kapłan (rubryka n. 17-18 Liturgii Wigilii Paschalnej).

---

Pytanie 24

Jakie powinno być odpowiednie ustawienie ministrantów podczas podejścia/drogi do miejsca ogniska w Wielką Sobotę? Gdzie swoje miejsce powinni zająć ministranci z trybularzem i łódka oraz ministrant niosący paschał?

Procesja ta nie jest ściśle ustalona, dlatego mogą iść gdziekolwiek przed celebransem i koncelebrą oraz diakonami. Zalecamy jednak, by szli gdzieś na przedzie procesji.

---

Opracowali: Mikołaj Walczak OP, Dawid Makowski.