Bardzo dziękujemy Wam za przesłane pytania! Poniżej znajdziecie odpowiedzi na nie. Niektórzy z Was pytali o te same kwestie – stąd część pytań została połączona w jedno. Czekamy na kolejne. Wszelkie uwagi do udzielonych odpowiedzi oraz nowe pytania prosimy kierować przez formularz.

Pytanie 1

Czy w procesji do Grobu Pańskiego krzyżem procesyjnym ma być Krzyż adorowany?

Nigdzie nie jest sprecyzowane, jaki Krzyż ma iść na czele procesji. Mówi się tylko o tym, że Krzyż adorowany winien zostać położony w odpowiednim miejscu w celu adoracji przez wiernych i otoczony czterema świecami (Paschalis solemnitatis, nr 71). Naszym zdaniem można nieść w tej procesji Krzyż adorowany dla jasności znaku (przewodzi nam Pan na drzewie zbawienia, które uczciliśmy), zwłaszcza jeśli ma on zostać złożony w oddzielnej kaplicy/oddzielnym pomieszczeniu. Jeśli jednak Krzyż pozostawia się na ołtarzu (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 332), to wówczas również można nieść go w procesji i po prostu odłożyć na ołtarzu po powrocie do zakrystii (lub w trakcie tego przemarszu).

Problem pojawia się, gdy adorowany Krzyż jest duży i na procesji użyje się innego krzyża – czy ten inny ma być odkryty czy zakryty? Jest to o tyle trudne, że w celebracji liturgii ku czci Męki Pańskiej uwagę powinien skupiać na sobie Krzyż użyty w liturgii (nie ustawia się innego na ołtarzu). Odpowiedź na to pytanie nie jest więc jednoznaczna.

Pytanie 2

Jakie miejsce w procesji do Grobu Pańskiego powinien zająć ceremoniarz?

Funkcja ceremoniarza jest o tyle specyficzna, o ile nie ma dla niego odgórnie ustalonego miejsca w procesji. Jeśli ceremoniarzy jest kilka, to jeden z nich może prowadzić procesję (będąc niejako porządkowym), a drugi może zajmować miejsce w pobliżu celebransa (idąc za nim). Natomiast jeśli jest jeden ceremoniarz, to – naszym zdaniem – powinien on raczej znajdować się w pobliżu celebransa.

Pytanie 3

Jeśli podczas Liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek jest obecnych więcej kapłanów, jakie ubierają szaty? W opinii niektórych kapłanów i w praktyce parafialnej wszyscy kapłani ubierają ornaty, a czasem komże i stuły. Jak powinno być i jakie jest uzasadnienie? Jak wygląda przyjmowanie Komunii Świętej podczas tej celebracji przez kapłanów?

Ad. 1 – Powinni oni ubrać komże nałożone na sutanny (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 315a i 316 (z uwzględnieniem nr 66).

Ad. 2 – Uzasadnienie jest bardzo proste: w Wielki Piątek nie sprawujemy Mszy, więc nie może być mowy o jakiejkolwiek koncelebracji, a przepisy mówią jasno: „Prezbiterzy, którzy uczestniczą w czynności liturgicznej, ale nie koncelebrują, ubierają strój chórowy, jeśli są
prałatami lub kanonikami – w innym przypadku wkładają komże na sutannę” (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 66). W szaty mszalne ubierają się jedynie: przewodniczący oraz asystujący mu diakoni (rubryka Mszału Rzymskiego n. 5 Liturgii Męki Pańskiej).

Ad. 3 – Na czas Komunii akurat kapłani ubierają stuły (jest to jedna z czterech sytuacji: kolejna będzie miała miejsce podczas procesji do Grobu. Pierwsza miała miejsce podczas głoszenia Męki Pańskiej, o ile ją głosili niektórzy spośród tych, którzy przebywają w chórze), a druga – gdy kapłan będący w chórze głosi homilię. Tego dnia kapłani przyjmują Komunie świętą – nie udzielają jej sobie sami, z wyjątkiem celebransa. Kapłani obecni w chórze przyjmują ją po Komunii celebransa (Paschalis solemnitatis, nr 70).

Pytanie 4

Czy jeżeli są lektorzy w parafii to czy oni powinni czytać Mękę Pańską, a nie ministranci?

Postępowanie jest tutaj proste. Pierwszeństwo mają tutaj prezbiterzy i diakoni. Gdy ich nie ma: lektorzy ustanowieni obrzędem. Gdy z kolei ich nie ma: ministranci. Rola Jezusa winna być zawsze przeznaczona dla kapłana (Paschalis solemnitatis, nr 33).

Pytanie 5

Czy podczas czytania Męki Pańskiej można korzystać z Ewangeliarza?

Nie. Pytanie jest natury praktycznej, więc w ten sposób to wyjaśnimy. Otóż: Ewangeliarz jest księgą ozdobną, używaną w liturgii wtedy, gdy jest do dyspozycji ołtarz, ponieważ na nim winien leżeć do momentu ogłaszania Dobrej Nowiny. W tym wypadku ołtarz – chociaż stoi – jest do początku obrzędów Komunii świętej obnażony. Poza tym tego dnia nie towarzyszy Ewangelii ani światło, ani kadzidło.

Pytanie 6

Czy w procesji wejścia Liturgii Męki Pańskiej idzie Krzyż czy prowadzi ją precentor?

W procesji tej nie niesie się ani krzyża, ani kadzidła, ani świec, ani niczego innego. Odbywa się ona również w ciszy (Paschalis solemnitatis, nr 65). Może ją prowadzić precentor, ale nie jest to wymagane (wszystko zależy od zastanej sytuacji na drodze procesji).

Pytanie 7

Czy księża podczas Liturgii Męki Pańskiej przenoszą Najświętszy Sakrament z miejsca przechowania w welonach naramiennych czy bez nich?

Zapewne chodzi tutaj o przyniesienie puszek do ołtarza na obrzędy Komunii. Wówczas oczywiście przenosi się je w białych welonach (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 325).

Pytanie 8

Czy po prostracji kapłan kłania się do ołtarza i idzie do miejsca przewodniczenia, czy raczej bez tego pokłonu podąża do miejsca przewodniczenia? Pomijamy pocałunek ołtarza?

Ad. 1 – Kapłan nie kłania się, tylko po prostu idzie do miejsca przewodniczenia (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 317; Rubryka n. 5 Liturgii Męki Pańskiej).

Ad. 2 – Tak, pomija się go, bo ołtarz jest obnażony.

Pytanie 9

Ile powinno być trybularzy podczas procesji do Grobu Pańskiego?

Pytanie jest ciekawe. Po pierwsze pamiętajmy o tym, że zawsze w tej procesji musi iść trybularz, zatem winien on być przynajmniej jeden. W ten sposób sprawę tę przedstawia zarówno Ceremoniał Biskupów (nr 331), jak i Mszał Rzymski (rubryka n. 32 Liturgii Męki Pańskiej). Jednak według nas nie byłoby błędem niesienie dwóch kadzielnic. Dlaczego? Ponieważ w Liturgii Wieczerzy Pańskiej w procesji do kaplicy adoracji nieśliśmy dwie kadzielnice przy puszcze, a tutaj niesiemy monstrancję. Niemniej jednak jest to tylko nasza opinia.

Pytanie 10

W trakcie Triduum Paschalnego dochodzi do nałożenia się nowenny do Bożego Miłosierdzia, gdyż zaczyna się ona już w Wielki Piątek. Czy właściwym jest więc odmówienie jej w trakcie trwania liturgii Męki Pańskiej?

Oczywiście, że nie. Liturgia Męki Pańskiej nie może być zmieniana ani modyfikowana przez nabożeństwa pozaliturgiczne. Tak, jak do Mszy św. przed błogosławieństwem nie należy dołączać innych modlitw (np. do Michała Archanioła), tak do tej Liturgii nie wolno niczego dołączać. Proponujemy zatem, aby tę modlitwę odmówić prywatnie lub publicznie (jednak bez zbytniej okazałości) w innym czasie, niż okres trwania Liturgii Męki Pańskiej.

Pytanie 11

Czy na czele procesji do grobu Pańskiego można nieść krzyż, który był używany do adoracji podczas wielkopiątkowej liturgii? Czy obok niego w tej procesji niesie się świece?

Ad. 1 – Tak, jak wyżej (por. odpowiedź na pytanie 1).

Ad. 2 – Tak, należy je nieść (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 331).

Pytanie 12

Czy prezbiter może przed ucałowaniem krzyża podczas liturgii na cześć Męki Pańskiej zdjąć buty i ornat?

Tak, może. Wprawdzie jest to zapisane w Ceremoniale Biskupów (nr 332), ale w dekrecie do Ceremoniału czytamy: „Opis liturgicznej posługi biskupów stanowi wzór dla czynności liturgicznych sprawowanych pod przewodnictwem ich przedstawicieli” (Dekret Konferencji Episkopatu Polski z dn. 9 grudnia 2010 r.). Można to rozumieć jako przyzwolenie na tę praktykę, zwłaszcza że w wydaniu typicznym Mszału Rzymskiego z 2008 r. znajdujemy na ten temat specjalną rubrykę: „Primus accedit solus sacerdos celebrans, casula et calceamentis, pro opportuniate, despositis” (rubryka n. 18 Liturgii Męki Pańskiej Mszału z 2008 r.).

Pytanie 13

Ostatnio usłyszałem, że ponoć w trzecim wydaniu mszału (nie mam dostępu do łacińskiego tekstu, by to sprawdzić, a na polski tekst jeszcze musimy trochę poczekać) dopuszcza się, aby prezbiter zdjął ornat i buty przed oddaniem czci krzyżowi tak, jak według CLPB może uczynić biskup. Czy to prawda? A jeśli tak, to czy można to aktualnie zastosować w polskich realiach, czy do momentu nowego wydania po polsku należy się od tego powstrzymać? A jeśli jest to dopuszczalne, to czy należy postąpić według tego, co opisuje w przypadku biskupa CLPB, czy rubryki nowego wydania mszału mówią coś innego?

Ad. 1 – Tak, jak wyżej (por. odpowiedź na pytanie 12).

Ad. 2 – Tak, ze względu na dekret przed Ceremoniałem, a nie na Mszał (chyba, że sprawuje się liturgię po łacinie z tegoż Mszału).

Ad. 3 – Tak, postępuje się zgodnie z Ceremoniałem.

Pytanie 14

Na Liturgię Męki Pańskiej ornat ubiera tylko główny celebrans, a pozostali strój chórowy. W których momentach powinni oni ubrać stułę? Na czas czytania/śpiewania Pasji i podczas udzielania Komunii?

Tak, tylko główny celebrans ubiera ornat. Pozostali kapłani uczestniczą w liturgii w stroju chórowym (por. odpowiedź na pytanie 3). Zakładają oni stuły tylko wtedy, gdy: (a) proklamują Mękę Pańską (nie zaś, gdy jej słuchają), (b) podczas głoszenia homilii, jeżeli nie robi tego celebrans, (c) podczas adoracji Krzyża, (d) podczas Komunii zarówno, gdy Ją tylko przyjmują, jak i gdy Ją rozdzielają (por. odpowiedź na pytanie 3).

Pytanie 15

Czemu czytanie opisu Męki Pańskiej z obnażonego ołtarza jest nie do przyjęcia? Czy jest jakaś norma prawna w tym zakresie?

Dlatego, że ołtarz jest obnażony i nie skupia się na nim uwaga oraz nie oddaje mu się czci aż do obrzędów Komunii świętej, kiedy to się go nakrywa. Wprawdzie w przepisach czytamy: „Opowiadanie o Męce Pańskiej według św. Jana śpiewa się lub czyta w ten sam sposób, jak w poprzednią niedzielę” (Paschalis solemnitatis, nr 66), ale w Niedzielę Palmową ołtarz był nakryty. Tak więc wyrazistość znaku domaga się, aby ołtarz był niejako „niewidoczny” aż do obrzędów Komunii świętej.

Zachęcamy jednak, by zawsze przygotować stosowne miejsca dla proklamujących Ewangelię, tak – by nawet w Niedzielę Palmową – nie odczytywać Męki Pańskiej od ołtarza.

Opracowali: Mikołaj Walczak OP, Dawid Makowski.