Wers (zdanie) Ewangelii skład się z dwóch figur: mediacji (metrum) w połowie frazy i terminacji (punctum) na końcu zdania. Terminacja to w zapisie interpunkcyjnym kropka zdaniowa lub dwukropek, a mediacja to najczęściej przecinek, ale także relacje syntaktyczne późniejszych wypowiedzeń, składających się na całość zdania. Terminacja jest w każdym wersie, mediacja zaś tylko tam, gdzie wers składa się z co najmniej dwóch zdań składowych. W takiej sytuacji mediacja staje się formułą kończącą pierwsze z tych zdań. Jeśli wers składa się tylko z jednego zdania, mediacja nie występuje.

Generalnie można zatem powiedzieć, że o układzie melodii wersów Ewangelii decyduje gramatyka. Dlatego należy przeczytać tekst, uwzględniając budowę składniową zdań, aby nie mieć wątpliwości co do stosowania odpowiednich figur.

Istnieją oczywiście różne sposoby używania składni. W listach św. Pawła bardzo często zdania mogą mieć długość kilku linijek. Wówczas trzeba arbitralnie dzielić wersy na mniejsze odcinki tak, aby odczytać je z sensem i zgodnie z regułami modalnego tonu. Pomocne w takiej sytuacji może być skorzystanie z tekstu, w którym zaznaczono numerację wersów. W oparciu o nią, można długie zdanie podzielić na mniejsze wersy i otrzymać w ten sposób gotowy model do śpiewania. Dotyczy to nie tylko Ewangelii, ale w ogóle tekstów biblijnych oraz innych czytań (homilie, mowy).

W sytuacji gdy wers zbudowany jest z więcej niż jednego zdania składowego, trzeba zorientować się, które z tych zdań jest nadrzędne, a które podrzędne. Wówczas zdanie nadrzędne będzie punktem odniesienia do dokonania podziału przy pomocy mediacji, np.: „Dotąd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma, które mówi, że On ma powstać z martwych”. W tym przypadku zdanie: „które mówi”, jest zdaniem dopełniającym, zatem podział nastąpi dopiero przed zdaniem: „że On ma powstać z martwych”. Tak z reguły należy traktować zdania podrzędne, zaczynające się od słowa „który” – nie jest to miejsce podziału przez mediację. Czasem gdy wers jest krótki, zwłaszcza w przypadku zdań wykrzyknikowych i równoważników zdań, można połączyć go z następnym wersem w jedną frazę. Jeśli wers nie ma zdań składowych, ale jest długi, można go podzielić w przy pomocy cezur oddechowych; nie powinno ich jednak być zbyt wiele, aby nie zatrzeć sensu logicznego zdania. Należy także pamiętać, że w polskiej ortografii jest dużo znaków przestankowych, które nie zawsze należy wyodrębniać przy pomocy cezur.

Dialog przed ewangelią

Przed lekcją ewangelii w tonie Dominikańskim stosuje się poniższy dialog:

Jednakże obok niego można użyć rzymskiego schematu:

Inicjum

Formuła inicjalna jest w zasadzie ściśle związana ze zwrotem „in illo tempore”, który w dawnym rycie był zawsze na początku lekcji Ewangelii. Po polsku tłumaczy się ten zwrot: „w owym czasie”, lub ładniej za ks. Wujkiem „onego czasu”. Rozstrzygnięcia tej formuły w przypadku innego zwrotu zaczynającego lekcję powinny być podporządkowane zasadom śpiewania mediacji.

Mediacja

Formuła mediacji jest rozpięta na ostatnich trzech akcentach (w tym także ew. akcent poboczny). Na sylabie bezpośrednio następującej po trzecim od końca akcencie zaczyna się formuła. Zaśpiewanie niskiej nuty re na sylabie akcentowanej jest w tym miejscu błędem, podobnie jak przeciąganie początku mediacji na dalsze sylaby. Akcentuacja jest zawsze zasadniczym elementem budowania formuł mediacyjnych. I tak: orzeczenie i podmiot mają najsilniejszy akcent zdaniowy i tylko w wyjątkowych sytuacjach go tracą (monosylaby, wyrażenia enklityczne); najsłabsze są spójniki, przysłówki i przyimki – one z reguły tracą swój akcent jeśli bezpośrednio przed lub za nimi znajduje się sylaba akcentowana z mocnego słowa. Czasem dobrze wypowiedzieć głośno trudne miejsca, aby znaleźć najbardziej naturalny sposób rozłożenia akcentów i tym samym uniknąć sztuczności śpiewu.

Sporo kłopotu mogą sprawiać zdania zawierające monosylaby. W tej sytuacji oraz sylabie akcentowanej decydują związki enklityczne, np. we frazie „o Nim pouczył” akcenty rozkładają się następująco: „o Nim pouczył”, ponieważ związek „o Nim” ma charakter enklityczny, w którym dopełnienie „Nim” traci akcent na rzecz przyimka „o”.

Terminacja

Formuła terminacji oparta jest na pojedynczym akcencie. Jak już zaznaczono, stosuje się ją zawsze na końcu zdania, ale także przed wprowadzeniem dialogu między dowolnymi postaciami Ewangelii i wyjątkowych sytuacjach – zgodnie ze znaczeniem słów.

Cytowanie

Jak wyżej powiedziano, cytowanie realizowane jest za pomocą terminacji. Jednakże istnieją od tego trzy wyjątki:

1. gdy przytaczamy cytat nie bezpośredni, lecz wypowiedziany wcześniej, np.: „Przypomnieli sobie wtedy jego uczniowie, że jest napisane: „Gorliwość o Twój dom rozpala mnie”. Wtedy stosuje się zwykłą mediację i terminację;

2. gdy tekst komentuje wypowiedziany wcześniej cytat, np.: „Rozeszła się wśród braci wieść, że uczeń ów nie umrze. Ale Jezus nie powiedział mu, że nie umrze”, lecz: „Jeśli Ja chcę, aby pozostał aż przyjdę, co tobie do tego?” Wtedy, analogicznie do pierwszego przypadku, stosuje się mediację i terminację w następujących po sobie zdaniach;

3. gdy zdanie wprowadzające cytat lub następująca odpowiedź są zbyt krótkie (ma tylko jeden akcent). Wtedy melodia pozostaje na jednym dźwięku.

Pytanie

Zdania pytajne posiadają własną formułę – odwrotną do terminacji. Pamiętać należy o tym, że jeśli pytanie kończy się monosylabą, ostatnie dwie nuty łączy się w pes.

Jeśli pytanie jest rozbudowane i składa się z dwóch zdań, wtedy pierwsze z nich oparte jest na mediacji, a drugie na formule pytajnej.

Jeżeli pytanie nie jest wprowadzone bezpośrednio przez osoby dialogu, lecz wprowadza się je w formie przypomnienia bądź komentarza do innych słów, wtedy należy wykonać formuły zwykłej mediacji i terminacji.

Zakończenie

Formuła zakończenia Ewangelii ma własną mediację i terminację. Mediacja zaczyna się na sylabie bezpośrednio następującej po przedostatnim akcencie przed pauzą i tak samo jest z formułą terminacji.

Dialog po Ewangelii

Analogicznie do proponowanego obecnie zakończenia rzymskiego tonu C, który możemy znaleźć w lekcjonarzu, a który ma bardzo zbliżoną budowę formalną do tonu dominikańskiego, za wyjątkiem umiejscowienia klucza oraz zasady śpiewu pytań, proponujemy następujący dialog po Ewangelii:

Po lekcji można zastosować dialog rzymski:

Przykłady Ewangelii