Niderlandy: Koncerty „Kodeks Occo” w 675. rocznicę Cudu Amsterdamskiego

Kodeks jest jedynym ocalonym z nieistniejącego już sanktuarium Amsterdamskiego Cudu, które do momentu zniszczenia w drugiej połowie XVI w. rozsławiało to miasto w całej Europie. Miejsca koncertów zostały wybrane świadomie: piękny, zabytkowy kościół św. Franciszka Ksawerego na Krijtbergu znajduje się bardzo blisko dawnego sanktuarium Cudu i cieszy się dużą popularnością wśród wiernych i turystów, a sanktuarium Matki Bożej w Heiloo pod Amsterdamem jest z kolei dzisiaj jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych Holandii.

Projekt „Chorus ex Tempore”

Projekt „Chorus ex Tempore” ma na celu wyszkolenie śpiewaków do czytania średniowiecznych rękopisów w ich oryginalnej notacji, zwłaszcza zawierających repertuar najrzadziej używany.

Znajomość dawnych notacji jest niezbędna do zrozumienia natury i wewnętrznej dynamiki architektury dźwięku. Różne systemy notacji ukazują także liczne parametry związane z koncepcją, przekazem i funkcją muzyki, których są znakiem.

Żeby umożliwić naprawdę dogłębne poznanie notacji, projekt trwa przez długi czas. W ciągu roku odbywa się siedem spotkań po 4 lub 5 dni. Dzięki temu w „Chorus ex Tempore” może uczestniczyć liczna grupa śpiewaków pragnących zdobyć praktyczną wiedzę o notacji, niezbędną do ożywienia muzycznych skarbów konkretnej epoki. Chór tworzą osoby pragnące odkryć, pod kierunkiem Marcela Pérèsa, wewnętrzne życie tych zapomnianych repertuarów. Jest on otwarty dla wszystkich – składa się z osób uczących się, amatorów oraz profesjonalistów. Większość śpiewaków stanowią Polacy, ale obecni są też przedstawiciele innych krajów (Włochy, Portugalia, Francja, Litwa, Estonia, Węgry, Czechy…). Projekt „Chorus ex Tempore” ma stanowić duchowe stowarzyszenie ludzi, którzy naprawdę chcą odkrywać ten zapomniany repertuar.

Pierwszy etap projektu rozpoczął się w styczniu 2019 r. i został poświęcony rękopisowi o nazwie Kodeks Occo. W nadchodzących latach będą badane inne repertuary: w 2020 r. Szkoła Notre Dame, następnie chorał mozarabski, starorzymski, benewencki itd.

Kodeks Occo powstał w warsztacie Petrusa Alamiré, najwybitniejszego kaligrafa tamtych czasów, na początku XVI wieku. Zawiera skarby XV-wiecznej polifonii franko-flamandzkiej. Niektóre są znane i zostały skomponowane przez wielkich śpiewaków tamtej epoki – Isaaca, Moutona, Josquina Despreza, inne zaś są dziełem anonimowych kompozytorów.

Rękopis ten przeznaczony był na użytek kościoła w Amsterdamie – Heilige Stede – poświęconego czci Najświętszego Sakramentu. Został on zbudowany w XIV wieku dokładnie w miejscu Cudu, który się tam wydarzył w marcu 1345 r.: Hostia wrzucona do ognia uniosła się z płomieni i pozostawała zawieszona przez kilka dni.

Cud ten wywarł na ówczesnych wielki wpływ i przyczynił się do powstania w Amsterdamie wążnego centrum religijnego. Nawet dzisiaj dla uczczenia jego pamięci co roku w połowie marca na amsterdamskim Starym Mieście formuje się liczna, milcząca procesja. Zaczyna się ona o północy i gromadzi tysiące ludzi.

W marcu 2020 roku, po roku przygotowań, zespół wokalny „Ex Tempore” przybędzie do Amsterdamu, aby wykonać repertuar ku czci Najświętszego Sakramentu, pochodzący z Kodeksu Occo. Będzie obejmował Missa Pange Lingua Josquina Despreza, a także inne skarby polifonii, z których część zachowała się tylko w Kodeksie Occo i czeka w milczeniu na moment, kiedy będzie mogła znowu ożyć.

Marcel Pérès

Po studiach na kierunkach organy i kompozycja w Konserwatorium w Nicei Marcel Pérès kontynuował edukację muzyczną w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. W 1979 r., po powrocie do Europy, zaczął specjalizować się w muzyce średniowiecznej, a w 1982 r. założył zespół Ensemble Organum, z którym podjął metodyczne badania nad średniowiecznym repertuarem liturgicznym.

W 1984 r. otworzył centrum badań nad muzyką średniowieczną CERIMM (Centre Européen pour la Recherche sur l’Interprétation des Musiques Médiévales – European Medieval Music Research and Performance Centre) przy Fundacji Royaumont, i był jego dyrektorem do 1999 r.

Z Ensemble Organum wydał około czterdziestu płyt, a większość z nich spotkała się z najwyższym uznaniem i otrzymała tytuły m.in. „Diapason d’or”, „Classical Awards”, „Choc de l’année” magazynu „Monde de la Musique” oraz najważniejszych nagrań XX wieku według „New York Timesa”.

W 2001 r. w dawnym opactwie w Moissac Marcel Pérès utworzył ośrodek CIRMA (Centre Itinérant de Recherche sur les Musiques Anciennes – Itinerant Centre for Early Music Research), mający tworzyć muzyczną prezentację wędrówek człowieka, jego sposobu myślenia oraz wiedzy w minionych stuleciach oraz wspierać rozwój obustronnie wzbogacających interakcji między żywymi tradycjami a archeologią muzyczną. Marcel Pérès jest także kompozytorem i napisał około trzydziestu utworów.

Międzynarodowa działalność Marcela Pérèsa została doceniona w 1990 r., kiedy otrzymał on nagrodę francuskiego sekretarza stanu ds. międzynarodowych stosunków kulturalnych Leonardo da Vinci (Prix Léonard de Vinci). W 1996 r. francuskie Ministerstwo Kultury przyznało mu wyróżnienie Kawalera Orderu Sztuki i Literatury (Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres), a w 2013 r. – Oficera Orderu Sztuki i Literatury (Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres). Marcel Pérès jest ojcem chrzestnym dzwonu Marcel, który został odlany w 2012 roku i poświęcony 2 lutego 2013 roku podczas obchodów 850-lecia katedry Notre-Dame de Paris.

mw