Ale po co?

Już recenzując książkę o. Grabowskiego OP i ks. Nowickiego pt. „Liturgia krok po kroku”, pytałem „Czy w czasach, gdy rynek wydawniczy zalany jest całym mnóstwem różnego rodzaju poradników, wprowadzeń, instrukcji, ABC itp., itd. dotyczących liturgii w ogólności, a Mszy świętej w szczególności, ma sens publikowanie kolejnej pozycji podejmującej ten temat?” I również tym razem udzielę pozytywnej odpowiedzi. Skoro liturgia, a w szczególności liturgia eucharystyczna, jest źródłem i szczytem całego życia chrześcijańskiego, to nie powinno dziwić, że tak wielu autorów wciąż na nowo postanawia zająć się tym tematem, by „wielokrotnie i na różne sposoby” przybliżać czytelnikom to źródło i ten szczyt.

Dziś pytanie, dziś odpowiedź

Przedstawiana tu książka skonstruowana jest na schemacie przypominającym stare katechizmy – jest zbiorem pytań i odpowiedzi (jak w tytule: dokładnie stu), omawiających różne kwestie związane z Mszą świętą. Poczynając od spraw fundamentalnych – czym jest msza?, jakie są jej biblijne i historyczne korzenie?, na czym polega prawdziwa obecność Chrystusa w Eucharystii? (1.-25.) – poprzez kwestie, powiedzmy, „techniczne i prawne” – osobę celebransa, paramenta i westymenta, obowiązek uczestnictwa, różnorodność rytów, przyjmowanie komunii świętej (26.-74.) – po szczegółowy przebieg celebracji w rycie rzymskim (75.-100.). Wielką zaletą jest obfitość odniesień biblijnych, ukazująca głębokie zakorzenienie Eucharystii i jej teologicznego znaczenia w słowie Bożym w Tradycji Kościoła. Z kolei w miejscach, gdzie dotykane są konteksty ekumeniczne, wyraźnie widać, że pisana jest z perspektywy katolika żyjącego w USA. Choć jednak czytelnik polski niekoniecznie będzie miał okazję zastosowania uwag autora w praktyce, to jednak przemyślenia, z których wynikają, są ze wszech miar godne przyswojenia.

Z dostępnych na rynku pozycji chyba najbardziej porównywalne są „Msza święta w pytaniach i odpowiedziach” Łukasza Kubiaka oraz ewentualnie „Msza święta. Liturgiczne ABC” ks. Macieja Zachary.

Nie wszystko złoto

Skutkiem opisanego wyżej schematu pytanie-odpowiedź jest pewna powierzchowność w potraktowaniu poszczególnych punktów. To nie zarzut, taka jest po prostu specyfika tej książki, która nie jest głębokim traktatem o teologii liturgii, lecz poradnikiem wprowadzającym w temat na bardzo podstawowym poziomie. Wydaje się też, że w niektórych miejscach odpowiedzi autora bazują raczej na – nie zawsze całkiem poprawnej – praktyce, niż na aktualnie obowiązujących przepisach: noszenie stuły na ornacie przez biskupa (s. 50), kolejność czytań w liturgii Słowa („…słyszymy proroctwo w Starym Testamencie, następnie jego spełnienie w Ewangelii, a potem medytację św. Pawła na ich temat w jednym z listów apostoła.”, s. 98), czy odrzucenie jednej z dopuszczalnych metod przyjmowania komunii pod dwoma postaciami („Nie należy zanurzać hostii w kielichu.”, s. 83 – najprawdopodobniej autor ma na myśli, że nie powinien tego robić przyjmujący komunię, co wynika z kontekstu, jednak tak kategoryczne sformułowanie potraktowane dosłownie, stawia pod znakiem zapytania również jak najbardziej poprawną praktykę podawania Ciała Pańskiego zanurzonego w Krwi przez szafarza). Miejscami można by sobie zatem życzyć większego zniuansowania i bardziej precyzyjnych rozróżnień. Wspomniana powierzchowność oraz ewentualne punkty wymagające doprecyzowania nie są jednak wbrew pozorom wadami. Przeciwnie, mogą być zachętą do dalszych samodzielnych poszukiwań i sięgnięcia po lekturę głębiej wprowadzającą w temat. Tak trochę na zasadzie zajawki: „interesujące, chciałbym dowiedzieć się więcej”, lub wzbudzenia niepokoju: „coś mi się tu nie zgadza, trzeba by to sprawdzić”. Nawet jeśli niekoniecznie było to intencją autora.

Grupa docelowa

Biorąc pod uwagę wymienione powyżej punkty, wydaje się więc, że książka jest skierowana do czytelnika raczej młodego lub dopiero co stawiającego pierwsze kroki na drodze do głębszego zrozumienia i pokochania liturgii. Może być również dobrą pomocą katechetyczną dla rodziców próbujących wprowadzać w misterium Eucharystii swoje dorastające dzieci lub nawet dla katechetów pracujących ze starszymi dziećmi lub młodszą młodzieżą.

A jednak szata zdobi

Zgodnie ze zwyczajem wydawnictwa „W drodze” książka jest wydana bardzo estetycznie, a wybrany krój pisma sprawia, że czyta się ją szybko i przyjemnie. Na pochwałę zasługuje również rzetelna korekta – podczas lektury niespełna stu dwudziestu stron podpadła mi tylko jedna literówka.

Koniec końców

Reasumując: książka „Msza święta: 100 pytań, 100 odpowiedzi” Mike’a Aquiliny jest pozycją ciekawą, nieźle wprowadzającą w temat Eucharystii – jej znaczenia, historii i przebiegu. Niekoniecznie jest to lektura dla zaawansowanych liturgistów, choć być może również i im udałoby się odkryć w niej jakieś nowe i świeże spojrzenie na niektóre aspekty liturgii. Interesujące jest na przykład poznanie perspektywy katolika zza Atlantyku i odnajdywanie różnic i podobieństw w podejściu do celebracji Najświętszej Ofiary. Niedługa książeczka może być dobrą pomocą katechetyczną oraz jak najbardziej nadaje się na prezent, czy to pierwszokomunijny, czy może nawet bardziej jeszcze na bierzmowanie.

O książce

Do czego potrzebny jest nam rytuał mszy? Czy nie możemy czcić Boga własnymi słowami? Kto może sprawować mszę? Jak często muszę uczestniczyć we mszy? Czym są obrzędy komunii świętej? Msza święta. 100 pytań, 100 odpowiedzi to lektura obowiązkowa dla każdego! Mike Aquilina nie tylko odpowiada na pytania dotyczące mszy świętej, ale także przeprowadza nas przez ten obrządek krok po kroku, wyjaśniając znaczenie modlitw, gestów i praktyk.

„Dlaczego film kończy się wtedy, gdy czarny charakter zostaje pokonany, problemy rozwiązane, a bohater i bohaterka się spotykają? Dlaczego komedia szekspirowska kończy się zaraz po tym, jak usunięta zostaje ostatnia przeszkoda do szczęśliwego zakończenia? Dlatego, że to jest koniec opowieści. Możemy przypuszczać, że czas po tym się nie zatrzymuje i życie toczy się dalej. Lecz teraz sprawy znajdują się na swoim właściwym miejscu; przedstawienie się skończyło”.
pisze Mike Aquilina w Msza święta. 100 pytań, 100 odpowiedzi (tytuł oryginalny: Understanding the Mass: 100 Questions, 100 Answers).

O autorach