Czym jest adwentowe nabożeństwo dziewięciu czytań?

W połowie XIX w. śpiewy bożonarodzeniowe były wyłączone z użytku liturgicznego wspólnot anglikańskich, ponieważ uważało się ich treść za zbyt świecką i nie nadającą się do użytku kościelnego. Stąd w Zjednoczonym Królestwie kolędy śpiewali kolędnicy, chodzący od domu do domu. Sytuacja zmieniła się, kiedy w czasach wiktoriańskich na popularności zyskują wszelkiego rodzaju hymny, które do tej pory nie były integralną częścią anglikańskich nabożeństw. Muzycy kościelni zachęceni tym zaczęli adaptować dotychczasowe oraz komponować nowe hymny bożonarodzeniowe.

W 1875 zostaje wydany śpiewnik kolęd pt. Kolędy do użytku w kościele podczas Bożego Narodzenia i Epifanii, a 3 lata później John Stainer, organista i kompozytor tworzy zbiór kolęd pt. Bożonarodzeniowe kolędy nowe i stare, i w 1878 włącza kolędy w celebrację wieczornej modlitwy (Evensong) w katedrze św. Pawła w Londynie. Śpiew kolęd podczas nabożeństw zaczęły podejmować kolejne katedry w tym katedra w Truro, co doprowadziło do powstania i zainaugurowania 24 grudnia 1880 roku Nabożeństwa dziewięciu czytań i kolęd.

Hark! The Herald Angels Sing – śpiew kończący nabożeństwo (z 2021 roku)

Nabożeństwo od swojego początku miało charakter ewangelizacyjny, mając przyciągnąć do wspólnego czuwania i celebrowania najpierw miejscową parafię katedry w Truro i ku zjednoczeniu wspólnoty, która mierzyła się z różnymi problemami społecznymi, szczególnie panującym alkoholizmem. Nabożeństwo rozpoczęte przez biskupa Edwarda White’a Bensona zyskało na popularności, bardzo szybko zostało przejęte i do dziś gromadzi wielkie tłumy.

Najbardziej rozbudowane i przez to znane na całym świecie jest nabożeństwo sprawowane w kaplicy pw. Matki Bożej i św. Mikołaja King’s College Cambrige, które w tym miejscu co roku celebruje się nieprzerwanie od wigilii Bożego Narodzenia, 24 grudnia 1918 roku. Wprowadzone zostało przez dziekana kaplicy Erica Milnera-White’a, który podczas I wojny światowej był kapelanem wojskowym. Wiedząc jakie spustoszenie duchowe przyniosła wojna nastawiając wielu przeciwko religii, postanowił w ten sposób przyciągnąć cierpiących i zbliżyć ich do Boga.

Once in Royal David’s City – otwarcie nabożeństwa (z 2013 roku)

Tradycyjnie sprawowane nabożeństwo ma swoje stałe elementy. Od 1919, co roku czyta się te same dziewięć czytań – cztery ze Starego Testamentu z Księgi Rodzaju i proroctwa Izajasza, opowiadające historię o ukryciu się Adama i Ewy przed Bogiem oraz obietnicy danej przez Boga, że wąż zostanie pokonany przez Niewiastę i jej potomstwo, które jest zapowiedzią narodzenia Jezusa. Drugi fragment mówi o obietnicy danej Abrahamowi o wielkim potomstwie, które z niego będzie zrodzone. Proroctwo Izajasza mówi najpierw o Dziecięciu, którego panowanie będzie wielkie, będzie panowaniem pokoju, który nie zna granic. Drugi fragment opisuje ten pokój – wypływa on z bojaźni Pańskiej i pogodzi rzeczywistości, które pozornie są nie do pogodzenia. Następnie odczytuje się 5 fragmentów Ewangelii związanych z Bożym Narodzeniem – o Zwiastowaniu, o Bożym Narodzeniu, o pasterzach, o Mędrcach ze Wschodu oraz prolog Ewangelii wg św. Jana. Lektorzy czytań również tradycyjnie są ustaleni – zawsze odczytują je przedstawiciele Kolegium i miasta Cambridge według określonego porządku.

Czytania są przeplatane kolędami, hymnami, pieśniami – tutaj jednak początkowo ustalony repertuar ulegał różnym zmianom, choć pewne elementy utrwaliły się w tradycji jak rozpoczynanie celebracji od hymnu Once in Royal David’s City. Co ciekawe, w tradycyjnym repertuarze śpiewa się również polską kolędę W żłobie leży, którą w 1920 roku przetłumaczyła na angielski Edith Margaret Gellibrand Reed.

W żłobie leży z nabożeństwa w 2008 roku

Od 1982, co roku chór w Cambrige wykonuje specjalnie skomponowaną na dany rok kolędę, której tekst oparty jest często na tekstach sakralnych (w tym sprzed podziału) lub zaczerpnięte z literatury angielskiej.

Pieśń skomponowana w 2015 roku przez Cecilię McDowall do słów z XV wieku

Wspólnota anglikańska jest międzynarodowym zrzeszeniem Kościołów tradycji anglikańskiej. Liczy łącznie około 85 milionów wiernych. Wszystkie Kościoły biorą swój początek w Kościele Anglii, przez co arcybiskup Canterbury jest głową Wspólnoty, choć ma to wyłącznie charakter honorowy, ponieważ zrzeszone Kościoły cieszą się pełną autonomią, stąd często bywa również nazywana Wspólnotą episkopalną.

Informację o tegorocznym nabożeństwie anglikańskim i jego transmisji można znaleźć na stronie kaplicy King’s College Cambridge: https://www.kings.cam.ac.uk/chapel/a-festival-of-nine-lessons-and-carols.

Nabożeństwo wzorowane na Nabożeństwie dziewięciu czytań w języku polskim Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny zorganizowała w 2021 roku we Wrocławiu, a w 2022 roku organizuje 3 grudnia w bazylice Świętej Trójcy w Krakowie. Polska wersja, choć wzorowana na oryginalnej strukturze modlitwy, obejmuje czytania i śpiewy adwentowe, nie sięgając po kolędy przed rozpoczęciem okresu Narodzenia Pańskiego – i choć nie zastępuje w żaden sposób bogactwa adwentowej liturgii, może stać się opartą na Słowie Bożym inspiracją w przeżywaniu tego okresu.