Muzycy-kompozytorzy niech rozważą, czy tradycyjnych melodii liturgii łacińskiej nie można by wykorzystać przy komponowaniu melodii dla tych samych tekstów w języku narodowym.

Powyższy cytat pochodzący z 56. punktu Musicam Sacram z 1967 roku wskazuje jeden z kierunków poszukiwania śpiewów, które byłyby integralną częścią akcji liturgicznej zamiast być tylko jej oprawą. Takim śpiewem jest niewątpliwie chorał gregoriański i wydaje się, że najprościej byłoby wrócić do starych ksiąg. Tu napotykamy dwa problemy. Po pierwsze, w księgach liturgicznych pojawiły się nowe teksty, chociażby w związku z podziałem na rok A, B i C.

Po drugie, jak pokazuje praktyka, choć korzystamy z dawnych melodii podczas Mszy świętej (np. prefacja, Ojcze nasz), to chorał nie funkcjonuje w świadomości wiernych jako podstawowy śpiew rzymskich katolików, czyli ich własny. Przecież powinno się go traktować, w kontekście tożsamości religijnej, podobnie jak język ojczysty w relacji do tożsamości narodowej. Co więcej, chorał kojarzy się z czymś niedostępnym i przekraczającym możliwości zaangażowania zgromadzenia liturgicznego. Wszyscy go szanują, ale mało kto chce, lub ma odwagę, z niego korzystać.

Mniej więcej rok temu wybierając śpiewy na liturgię Triduum Paschalnego sprawdzałem, co proponuje mszał i znalazłem tam antyfony zalecane przez Kościół na obrzęd obmycia nóg (czyli Mandatum – od pierwszych słów antyfony Mandatum novum pochodzących z trzynastego rozdziału Ewangelii według św. Jana) w czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej. W ośrodkach dominikańskich w ostatnich latach najczęściej śpiewa się wtedy Ubi caritas w różnych wersjach: gregoriańskiej po łacinie (Niepojęta Trójco tom II, s. 246), częściowo przetłumaczonej na język polski (Niepojęta Trójco tom I, s. 172), z muzyką Maurice’a Duruflégo (Niepojęta Trójco tom I s. 174) czy Oli Gjeila. Natomiast w obecnym Mszale dla diecezji polskich z 2009 roku na ten obrzęd przewidzianych jest 6 antyfon, a Ubi caritas jest właściwym śpiewem dopiero na przygotowanie darów.

Przed reformą liturgiczną dominikanie śpiewali na ofertorium antyfonę Dextera Domini, a na obrzęd Mandatum przewidzianych było 11 antyfon, z których jedna w dużym stopniu pokrywała się w warstwie tekstu ze śpiewem Ubi caritas. Współcześnie, w obowiązującym (zatwierdzonym przez odpowiednie władze kościelne) łacińskim proprium dominikańskim dostosowanym do zreformowanej liturgii, na obrzęd Mandatum zaleca się te same 11 antyfon, a na przygotowanie darów można zaśpiewać albo Dextera Domini, albo Ubi caritas.

W obecnym Mszale Rzymskim dla diecezji polskich antyfon jest 6. Jak się okazuje, każda z nich ma swój odpowiednik wśród antyfon z ksiąg dominikańskich.

Polska wersja antyfon została przygotowana po to, żeby umożliwić wsłuchanie się w głos Kościoła, który przez konkretne teksty mszalne komentuje obrzęd obmycia nóg. Jedną z barier dla współczesnego zgromadzenia, scholi, kantora, organisty czy księdza jest łacina i jeżeli miałbym stanąć przed decyzją, czy za cenę ograniczenia użycia łaciny zwiększyć prawdopodobieństwo przywrócenia do powszechnego użytku śpiewów gregoriańskich, to tak bym zrobił.

Zgodnie z przytoczonym na wstępie cytatem z Musicam Sacram, przygotowałem polską wersję antyfon na obrzęd Mandatum. Tekst samych antyfon w większości został zaczerpnięty z Mszału dla diecezji polskich. Nie ma tam wpisanych wersetów i w poniższym opracowaniu pochodzą one z dominikańskiej księgi Triduo Ante Pascha z 1927 roku. Również stamtąd wzięte zostały melodie chorałowe. Ostatnia antyfona ma nieco poszerzony tekst, zgodnie z wersją dominikańską.

[emaillocker id=”22181″]

Pobierz plik teraz

Planujemy stopniowo zamieszczać na Liturgia.pl ilustracje muzyczne do antyfon, w wykonaniu Schola Cantorum Minorum Chosoviensis pod kierownictwem Sławomira Witkowskiego, wraz z zestawieniem polskiej wersji poszczególnych antyfon z ich łacińskimi odpowiednikami.

Zobacz wszystkie propozycje antyfon na Mandatum

Zobacz także: Muzyka i tradycja obrzędu Mandatum

Zobacz także: Wielkoczwartkowy obrzęd umycia nóg