XVIII Niedziela per annum / VII Niedziela po Pięćdziesiątnicy

Mszał Pawła VI, XVIII Niedziela per annum

Kolekta: "Adesto, Domine, famulis tuis, et perpetuam benignitatem largire poscentibus, ut his, qui te auctorem et gubernatorem gloriantur habere, et creata restaures, et restaurata conserves. Per Dominum".

Oficjalny polski przekład: "Wszechmogący Boże, wspieraj swoich wiernych i okaż wiekuistą dobroć proszącym, którzy uznają Ciebie za Stwórcę i Pana; odnów życie im udzielone i odnowione zachowaj. Przez naszego Pana".

Pochodzenie i historia modlitwy: Kolekta "Adesto Domine" to dość interesujący przypadek. Po raz pierwszy pojawia się w Sakramentarzu Leoniańskim (inaczej: Sakramentarz z Werony), datowanym na ok. 560/570 r. W księdze tej modlitwa "Adesto Domine" występuje w zbiorze formularzy mszalnych na kwartalne dni modlitw we wrześniu i grudniu, przy czym nie jest to Kolekta a Modlitwa nad ludem na koniec Mszy. (N.B. Formularze mszalne Sakramentarza Leoniańskiego składają się z Kolekty, Modlitwy nad darami, Prefacji, Modlitwy po Komunii i Modlitwy nad ludem; w Sakramentarzu Gelazjańskim Modlitwa nad ludem pojawia się w formularzach wielkopostnych i niektórych innych, a w tradycji od papieskiego Sakramentarza Gregoriańskiego do Mszału z 1962 r. Modlitwa nad ludem występuje już tylko w formularzach dni powszednich Wielkiego Postu; zniesiona w reformie liturgii po Vaticanum II została przywrócona w trzecim wydaniu Mszału w 2002 r. w formularzach wielkopostnych – obowiązkowo w niedziele, opcjonalnie w dni powszednie).

Zdaniem A. Chavasse’a modlitwa "Adesto Domine" jest autorstwa papieża Wigiliusza (537-555) i najprawdopodobniej została zastosowana po raz pierwszy podczas dni kwartalnych we wrześniu 537 r.

W późniejszych źródłach modlitwa zachowuje swoją pozycję Modlitwy nad ludem, ale przechodzi na Wielki Post. W Sakramentarzu Gelazjańskim (ok. 628/715 r.) jest ona w środę II tygodnia Wielkiego Postu, w  papieskim Sakramentarzu Gregoriańskim (ok. 625/638 r.) w czwartek II tygodnia, a w Sakramentarzu Gregoriańskim typu II (ok. 650/683 r.) jest ona w formularzu na czwartek III tygodnia Wielkiego Postu. Dalsza tradycja aż do Mszału z 1962 r. zachowała modlitwę jako element formularza na czwartek II tygodnia Wielkiego Postu, czyli zgodnie z papieskim Sakramentarzem Gregoriańskim. Modlitwy oczywiście nie ma w Supplemencie św. Benedykta z Aniane (ok. 810/815), gdyż była już w Gregorianum, do którego uzupełnienie pisał opat z Aniane. 

Kwestia redakcyjna: W historii modlitwa występowała w różnych wariantach tekstualnych. W najstarszych źródłach czytamy zamiast dzisiejszego "perpetuam benignitatem" (wiekuistą dobroć) "opem tuam" (Twoją pomoc) lub – w Gregorianum II – "perpetuam largire poscentibus veniam" (okaż wiekuistą łaskawość proszącym). Nie wiem kiedy dokładnie pojawiła się redakcja "perpetuam benignitatem", w każdym razie występuje ona w papiesko-franciszkańskim Mszale z XIII w. i we wszystkich Mszałach późniejszych. Drugi fragment zmienny to "te auctorem et gubernatorem gloriantur habere" (chlubią się tym, że uznają Ciebie za Stwórcę i Pana). W Mszale trydenckim jest "te auctore et gubernatore gloriantur" (chlubią się Tobą Stwórcą i Panem) i tak też jest w rzymskich sakramentarzach wczesnośredniowiecznych. Nie wiem skąd dokładnie redaktorzy Mszału Pawła VI wzięli wersję aktualną, mnie się udało ją znaleźć w jednym ambrozjańskim Sakramentarzu z ok. 900 r. W każdym razie za tymi różnicami w tekście nie stoją żadne różnice teologiczne.

Mszał Piusa V, VII Niedziela po Pięćdziesiątnicy

Kolekta: "Deus, cuius providentia in sui dispositione non fallitur: te supplices exoramus; ut noxia cuncta submoveas, et omnia nobis profutura concedas. Per Dominum".

Polski przekład z Mszału łac.-pol. z 1968 r.: "Boże, którego Opatrzność nigdy się nie myli w swych zrządzeniach, błagamy Cię pokornie, abyś od nas oddalił wszystko, co nam szkodzi i udzielił wszystkiego, co pożyteczne. Przez Pana naszego".

Pochodzenie i historia modlitwy: Po raz pierwszy modlitwa pojawia się w Sakramentarzu Gelazjańskim jako Kolekta trzeciego (z szesnastu) formularzy na niedziele per annum. W Sakramentarzu Gregoriańskim typu II jest to Kolekta II Niedzieli po Oktawie Apostołów Piotra i Pawła. W sakramentarzach z grupy Frankońskich Sakramentarzy Gelazjańskich VIII i IX w. jest to Kolekta IX Niedzieli Po Pięćdziesiątnicy, w Supplemencie św. Benedykta z Aniane do papieskiego Sakramentarza Gregoriańskiego – Kolekta VIII Niedzieli, a w rzymsko-benedyktyńskim Sakramentarzu z Subiaco (XI w.) – Kolekta VII Niedzieli i tak już pozostanie aż do Mszału z 1962 r.

W Mszale Pawła VI: Modlitwa "Deus cuius providentia" jest w Mszale posoborowem Kolektą IX Niedzieli per annum. Nie ma żadnych różnic w tekście wobec Mszału potrydenckiego. Oficjalny polski przekład: "Boże, Twoja Opatrzność nigdy się nie myli w swoich zrządzeniach, pokornie Cię błagamy, abyś od nas oddalił wszystko, co nam szkodzi i udzielił wszystkiego, co służy naszemu dobru. Przez naszego Pana".