Wigilia Zesłania Ducha Świętego

Mszał Pawła VI przewiduje dziś dwie kolekty do wyboru, druga z nich jest wspólna z Mszałem Piusa V.

Modlitwa 1

Tekst: „Omnipotens sempiterne Deus, qui paschale sacramentum quinquaginta dierum voluisti mysterio contineri, praesta, ut, gentium facta dispersione, divisiones linguarum ad unam confessionem tui nominis caelesti munere congregentur. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Wszechmogący, wieczny Boże, Ty zechciałeś, aby obchód świąt paschalnych objął okres Pięćdziesiątnicy, spraw, niech Duch Święty zjednoczy rozdzielone narody, aby każdy w swoim języku oddawał Ci chwałę”.

Historia modlitwy. Modlitwę poświadcza najpierw Sakramentarz Leoniański (= tzw. Sakramentarz z Werony, ok. 560/590 r.), umieszczając ją w ogólnym zbiorze modlitw Wigilii Pięćdziesiątnicy. Z kolei Sakramentarz Gelazjański (ok. 628/715 r.) wyznacza ją jako kolektę Mszy niedzieli Pięćdziesiątnicy i za tym pójdą także Frankońskie Sakramentarze Gelazjańskie (archetyp z Flavigny, ok. 760/770 r.), podając ją albo jako pierwszą kolektę (Sakramentarz z Gellone, ok. 790/800 r.) albo jako kolektę alternatywną (Sakramentarz z Rheinau, ok. 800 r.). Inaczej natomiast robi papieski Sakramentarz Gregoriański (ok. 625/638 r.), umieszczając tę modlitwę w zbiorku modlitw alternatywnych na koniec pierwszej części Wigilii Pięćdziesiątnicy (pierwsza część Wigilii to lektury starotestamentalne z następującymi po nich modlitwami, przed liturgią chrzcielną). Prezbiteralny Sakramentarz Gregoriański typu II (ok. 650/683 r.) umieszcza ją natomiast w zbiorze „innych modlitw” podanym po formularzu niedzieli Pięćdziesiątnicy. Tę ostatnią dyspozycję powtórzy jeszcze „mieszany” gregoriański Sakramentarz z Fuldy (ok. 975 r.), potem już modlitwa zaniknie, aż odzyska ją Mszał Pawła VI.

W innych obrządkach. Modlitwę ma mediolański Sakramentarz ze św. Symplicjana (ok. 900) jako „oratio super sindonem” (w czasie ofertorium) w niedzielę Pięćdziesiątnicy.

Modlitwa 2 (= modlitwa z Mszału Piusa V)

Tekst: „Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut claritatis tuae super nos splendor effulgeat, et lux tuae lucis corda eorum, qui per tuam gratiam sunt renati, Sancti Spiritus illustratione confirmet. Per Dominum”.

(w Mszale Piusa V: „renati sunt”)

Oficjalny polski przekład: „Wszechmogący Boże, niech zajaśnieje nad nami blask Twojej chwały, a Chrystus, Światłość ze Światłości, niech umocni darem Ducha Świętego serca odrodzonych dzięki Twojej łasce. Przez naszego Pana”.

Przekład z łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Spraw, prosimy, wszechmogący Boże, niech zajaśnieje nad nami blask Twojej chwały, a światło Twej jasności niechaj umocni oświeceniem Ducha serca tych, którzy odrodzili się przez łaskę. Przez Pana naszego”.

W przekładzie obecnym „Chrystus, Światłość ze Światłości” jest swego rodzaju glosą wyjaśniającą, bo w tekście łacińskim dosłownie tego nie ma, ale sens jak najbardziej jest taki. Z kolei „serca odrodzonych” o wiele lepsze, niż „odrodzili się”. W modlitwie chodzi o chrzest, w którym przecież nikt sam się nie odrodził.

Historia modlitwy. Modlitwa jest w Sakramentarzach Gregoriańskich jako kolekta Wigilii. Kolekta – w realiach dawnych rzymskich sakramentarzy – następuje po chrzcie i bierzmowaniu i po hymnie Gloria¸ więc chrzcielny sens „odrodzonych dzięki Twojej łasce” jest tym bardziej zrozumiały. Z Sakramentarzy Gregoriańskich kolekta bezpośrednio przejdzie do dalszej tradycji, aż dotąd.

W innych obrządkach. Modlitwę tę ma także ambrozjański Sakramentarz z Bergamo (IX w.), ale nie wiem, w jakiej dokładnie funkcji.