Notatki nt. pochodzenia kolekt Mszy Wieczerzy Pańskiej w Mszałach Pawła VI i Piusa V

Mszał Pawła VI.

Tekst: „Sacratissimam, Deus, frequentantibus Cenam, in qua Unigenitus tuus, morti se traditurus, novum in saecula sacrificium dilectionisque suae convivium Ecclesiae commendavit, da nobis, quaesumus, ut ex tanto mysterio plenitudinem caritatis hauriamus et vitae. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Wszechmogący, wieczny Boże, obchodzimy pamiątkę Najświętszej Wieczerzy, podczas której Twój Jednorodzony Syn, mając się wydać na śmierć, pozostawił Kościołowi nową wiekuistą Ofiarę i Ucztę swojej miłości, spraw, abyśmy z tak wiekuistego misterium czerpali pełnię miłości i życia. Przez naszego Pana”.

Historia modlitwy. Nie znajduję tej modlitwy w dawniejszych źródłach.

Mszał Piusa V

Tekst: „Deus, a quo et Iudas reatus sui poenam, et confessionis suae latro praemium sumpsit, concede nobis tuae propitiationis effectum: ut, sicut in passione sua Iesus Christus Dominus noster diversa utrisque intulit stipendia meritorum; ita nobis, ablato vetustatis errore, resurrectionis suae gratiam largiatur Qui tecum vivit”.

Przekład z łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Boże, od którego Judasz otrzymał karę za swoją zbrodnię, a łotr nagrodę za wyznanie winy, okaż nam swoje miłosierdzie; jak w czasie męki Pan nasz Jezus Chrystus oddał im różną zapłatę według ich uczynków, tak niech zgładzi w nas zastarzały grzech i udzieli nam łaski zmartwychwstania. Który z Tobą”.

Historia modlitwy. Sama modlitwa może być autorstwa św. Leona Wielkiego (+ 461), taką opinię przytacza znany włoski historyk liturgii Mario Righetti w swej monumentalnej Storia liturgica, t. II (Mediolan 1969, s. 195). Natomiast co do jej liturgicznego zastosowania, sprawa jest złożona. Ordo romanus XXIV, skomponowany krótko po 754 r. jako frankijska lub północnoitalska adaptacja rzymskich obrzędów Wielkiego Tygodnia, wyznacza tę modlitwę jako kolektę Mszy pontyfikalnej w Wielką Środę. Sakramentarz Gelazjański (ok. 628/715 r.) ma tę modlitwę w Wielki Piątek, natomiast Sakramentarze Gregoriańskie (papieski, ok. 625/638 r. i typu II ok. 650/683 r.) w Wielki Czwartek i tak pozostanie do 1962 r. Trzeba jednak zaznaczyć, że tej modlitwy nie mogło być w pierwotnych redakcjach Sakramentarzy Gregoriańskich, gdyż do drugiej połowy VII w. papieska Msza Wielkiego Czwartku nie miała liturgii słowa i zaczynała się dopiero od ofertorium. Czytania i kolekty zostały dodane, jak pisze wspomniany Righetti, za papieża Sergiusza I (687-701) albo jeszcze później, za Grzegorza II (715-731). Kolekta została przeniesiona z Wielkiej Środy, zapewne razem z Ewangelią. Dlatego choć Ordo romanus XXIV jest źródłem młodszym niż oba Gregoriana, pod tym względem zaświadcza tradycję starszą. Jednak gdy chodzi o temat kolekty (Judasz i nawrócony łotr) najwłaściwsza wydaje się być tradycja gelazjańska, sytuująca modlitwę w Wielki Piątek, co zresztą też przejmie późniejsza liturgia. Mszał z 1962 ma modlitwę „Deus a quo et Iudas” dwa razy: dziś i jutro.

Mszał Pawła VI. Brak.