Schola Teatru Węgajty. Dramat liturgiczny (recenzja)

Teatr alternatywny, któremu poświęcał szczególną uwagę, wydaje się być – jak sam zauważa w publikacji – dość odległym tematem od podjętego tym razem zagadnienia współczesnych inscenizacji dramatu liturgicznego. Właśnie: wydaje się być.

Poszukiwania kontekstów i nawiązań liturgicznych obecne są bowiem w nurcie teatru eksperymentalnego już od pewnego czasu, nie bez kontrowersji. Kornaś przywołuje tu choćby prace Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium, czy Włodzimierza Staniewskiego i Ośrodka Praktyk Teatralnych Gardzienice. Odwołania do liturgii stanowiły w nich jednak tylko jedno ze źródeł; to teatr był tu celem nadrzędnym. Kolejnym etapem były poszukiwania podjęte przez twórców należących do Teatru Wiejskiego Węgajty, z którego później wyłoniła się Schola Teatru Węgajty. W pracach Scholi zainteresowanie śpiewem liturgicznym, a później także i średniowiecznymi dramatami, stało się głównym wątkiem. Autor opisuje szczegółowo poszczególne rekonstrukcje dramatów, zarówno pod względem teatrologicznym, jak i liturgicznym.

Choć historia Scholi Teatru Węgajty i opis ich dokonań w zakresie odtwarzania dramatów liturgicznych stanowią główną część książki, nie sposób pominąć kontekstu samego dramatu. Kontekstu historycznego i liturgicznego, bo przecież – jak zauważa jeden ze współtwórców Scholi, Wolfgang Niklaus – dramat liturgiczny jest po prostu rozbudowaną formą liturgii słowa. Nic więcej (s. 71). Pierwsza część publikacji dotyczy historii liturgii i tych jej elementów, które zaliczyć można do „dramatycznych” czy „teatralnych” – w tym muzyki i tańca. W drugiej części znalazły się opisy dramatów religijnych realizowanych w polskim teatrze – np. prac Leona Schillera czy Kazimierza Dejmka, a także inspirowanych liturgią dokonań teatru alternatywnego.

Książkę czyta się z dużym zainteresowaniem. Wpływa na to ciekawy temat, ale i przystępny, obrazowy język, którym opisywane są zarówno wątki historyczne, jak i szczegóły rekonstrukcji. Nie bez znaczenia pozostaje również wizualna strona publikacji – w tym fragmenty rękopiśmiennych źródeł zawierających dramaty liturgiczne, oraz zdjęcia z realizacji dramatów przez Scholę Teatru Węgajty. W takich przypadkach znaczna objętość (475 stron + aneksy) może być tylko zaletą. Jednak musimy być przygotowani na to, że – jak zwykle, gdy próbuje się opisać słowami sztukę muzyczną lub dramatyczną – nawet po przeczytaniu całości pozostanie pewien niedosyt. Znamy już, przynajmniej w zarysie, historię dramatu, historię liturgii, historię Scholi Teatru Węgajty, i wzajemne tych historii powiązania – pora usłyszeć ich brzmiący efekt. Jest to możliwe dzięki dołączonym do książki dwóm płytom z nagraniem Ludus Passionis – Gry o Męce Pańskiej, dramatu odtworzonego przez Scholę na podstawie XIII–wiecznego zbioru Carmina Burana. Tekst dramatu, wraz z polskim tłumaczeniem, znajdziemy na końcu publikacji. Dźwięki to jednak dalej nie wszystko. Nieodłącznym elementem tego typu dzieł jest przecież ich interpretacja dramatyczna: gesty, stroje, przestrzeń… Po przygotowaniu teoretyczno–historycznym, zapoznaniu się z interpretacją od strony muzycznej, pojawia się chęć zobaczenia – może lepiej: doświadczenia – któregoś z dramatów liturgicznych w jego pełnej postaci. A jeśli i wtedy pozostanie w nas jakiś niedosyt – kontekstu? uobecnienia? – nie pozostaje chyba nic innego, jak wrócić tam, gdzie wszystko się zaczęło: do liturgii.

Publikacja jest dostępna w naszym sklepie internetowym!

Tadeusz Kornaś, Schola Teatru Węgajty. Dramat liturgiczny, wyd. Homini, Kraków 2013
ISBN 978–83–7354–443–7
16,5 x 23,5 cm, s. 534 , oprawa miękka, 2 płyty CD