Sakramentarz tyniecki a Mszał rzymski (1): Wprowadzenie

Najpierw dwa konieczne uściślenia:

Po pierwsze, nie chodzi o kwestię czy Sakramentarz tyniecki mógł się bezpośrednio znaleźć w genealogii Missale Romanum, bo wiadomo że nie. Skopiowany w Kolonii ok. 1070/1080 r. zaraz trafił do Krakowa, czyli na ówczesne peryferie świata łacińskiego. Nie chodzi więc o ten konkretny rękopis, tylko o liturgię którą on reprezentuje. Pytanie brzmi jaka jest wzajemna relacja liturgii Sacramentarium Tinecense i Missale Romanum. Przypominam prowizoryczną klasyfikację Emmanuela Bourque’a, który w grupie sakramentarzy, do której przynależy Tinecense, wyróżnił trzy typy ze względu na ich relację z późniejszym Missale Romanum:  bezpośredni, nadobfity i ekscentryczny.

Po drugie, trzeba uściślić jaki Mszał Rzymski ma posłużyć jako przedmiot porównania z Sakramentarzem tynieckim. Czy ma to być potrydencki Missale Romanum św. Piusa V (1570)? Stanowczo nie, ponieważ mszał ten powstał w wyniku programowej, choć umiarkowanej, rewizji mszału wcześniejszego, dokonanej przez komisje Piusa IV i Piusa V. Trzeba więc sięgnąć do Mszału Rzymskiego jeszcze przedtrydenckiego. Do analizy porównawczej wybrałem więc dwa egzemplarze Mszału Rzymskiego:

– Egzemplarz pierwszy to Missale Regulae z połowy XIII wieku. Jest to mszał franciszkański, będący wierną kopią Mszału Kurii Rzymskiej z czasów pontyfikatu Honoriusza III (1216-1227). Wydanie: M. Przeczewski (red.), Missale Franciscanum Regulae codicis VI.G.38 Bibliothecae Nationalis Neapolinensis (Monumenta Studia Instrumenta Liturgica 31), Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 2003. Redaktor edycji o. Marek Przeczewski jest polskim kapucynem, absolwentem rzymskiego „Anselmianum”, edycja ta jest jego pracą doktorską, przygotowaną pod kierunkiem o. Cassiana Folsoma OSB. Przy okazji mała dygresja, z o. Markiem spotkałem się w Rzymie na studiach, on przyjechał na „Anselmianum” w 1993 r., czyli rok przede mną. Kiedy na inauguracji roku akademickiego spytałem go jak tu się studiuje i którzy wykładowcy wg niego są najlepsi, on z przekonaniem i bez wahania wymienił na pierwszym miejscu o. Folsoma. Dzięki niemu od razu byłem do o. Cassiana „pozytywnie uprzedzony”, co potem tylko się coraz bardziej potwierdzało.

– Egzemplarz drugi to Mszał Rzymski „editio princeps” z 1474 r. Jest to najstarszy wydrukowany egzemplarz Mszału Kurii Rzymskiej (wydrukowany w Mediolanie, bo w Rzymie jeszcze nie było drukarni). Wydanie: A. Ward, C. Johnson (red.), Missalis Romani editio princeps Mediolani anno 1474 prelis mandata (Bibliotheca „Ephemerides Liturgicae” – Subsidia. Instrumenta Liturgica Quarreriensia. Supplementa 3), Centro Liturgico Vincenziano – Edizioni Liturgiche, Roma 1996.

Przedmiotem porównania będzie pięć części Sakramentarza tynieckiego, które w pięciu kolejnych wpisach będę zestawiał z ich odpowiednikami w Mszale Rzymskim. Będą to kolejno:

– Temporale, czyli msze roku liturgicznego
– Sanctorale, czyli msze własne o świętych
– Commune sanctorum, czyli msze wspólne o świętych
– Msze wotywne
– Msze za zmarłych

Te wpisy mam już gotowe od jakiegoś czasu, ale najpierw dawałem pierwszeństwo różnym tematom bieżącym, a w Oktawie Wielkanocy zależało mi na cyklu o świecy chrzcielnej. Kolejne wpisy będę zamieszczał mniej więcej co tydzień.