Sakramentarz tyniecki a Mszał Rzymski (2): Msze roku liturgicznego

W dalszej części używam skrótów:

Tin – Sakramentarz tyniecki

MReg – Missale Regulae (kopia papieskiego mszału z XIII w.)

MR 1474 – Mszał Rzymski „editio princeps” z 1474 r.

MR – Mszał Rzymski ogólnie (bez rozróżniania na MReg i MR 1474)

Struktura Temporale. Temporale w MR jest inaczej uporządkowane niż w Tin. Rok liturgiczny w MR zaczyna się od Adwentu, zaś w Tin od Narodzenia Pańskiego. W MR formularze niedziel po Epifanii umieszczone są zaraz po Epifanii a niedziel po Pięćdziesiątnicy zaraz po Pięćdziesiątnicy, zaś w Tin niedziele te stanowią osobny blok w dalszej części księgi (pisałem o tym 10 stycznia). To jest kwestia uporządkowania materiału, sprawa ta nie ma jednak większego znaczenia dla głównego tematu tego wpisu.

Zbieżności. Gdy chodzi o treść formularzy, istnieje bardzo duża zbieżność między Temporale Tin a MR. Obie księgi zawierają materiał pochodzący ze wspólnych źródeł, czyli z Sakramentarza gregoriańskiego „hadriańskiego” (msze Adwentu, Narodzenia Pańskiego, Przedpościa, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego) i z Suplementu św. Benedykta z Aniane (formularze niedziel po Epifanii i po Pięćdziesiątnicy).

Różnice. MR porządkuje odziedziczony materiał. Tin, idąc bardzo wiernie za Hadrianum, zachowuje po wielkich świętach (Narodzenie Pańskie, Epifania, Wielkanoc, Pięćdziesiątnica) bloki alternatywnych modlitw oraz modlitwy nieszporne. MR pomija te dodatkowe modlitwy, uznając je za zbędne. MR rezygnuje z modlitw własnych w formularzu Wigilii Wniebowstąpienia, powtarzając w ten dzień modlitwy piątej niedzieli po Wielkanocy. Pewne obrzędy w MR są bardziej rozbudowane (np. obrzęd błogosławienia palm w Niedzielę Palmową), a pewne mniej (np. Litania maior 25 kwietnia). Bardziej uporządkowane w MR są formularze Oktawy Pięćdziesiątnicy, gdzie w Tin panuje pewien chaos. W całości wypadł formularz trzeciej niedzieli po Pięćdziesiątnicy, który Tin wiernie przejął z Suplementu. MR w trzecią niedzielę wstawia modlitwy z czwartej niedzieli z Suplementu i tak już idzie dalej. Wszystkie te różnice są jednak tak naprawę bardzo drobne.

Czytania Wigilii. Najpoważniejszą różnicą między Tin a MR jest sprawa starotestamentalnych czytań Wigilii Paschalnej i Wigilii Pięćdziesiątnicy. Tin ma 5 czytań Wigilii Paschalnej i 4 czytania Wigilii Pięćdziesiątnicy, będąc tu dość wierny wobec Hadrianum. MR natomiast ściśle przejmuje system lektur Suplementu i ma 12 czytań Wigilii Paschalnej oraz 6 czytań Wigilii Pięćdziesiątnicy.

Statystyka. W liczbach bezwzględnych wygląda to w ten sposób, że formularze Temporale w Tin mają 592 modlitwy. 513 z tych modlitw odnajdujemy w MReg i 510 w MR 1474. MReg omija więc 79 modlitw z Tin, MR 1474 – 82, czyli odpowiednio 13,3 i 13,8 proc. Zatem ponad 86 proc. materiału Temporale z Tin znajduje się w MR.

Konkluzja. Gdyby nie sprawa różnicy w czytaniach Wigilii, spokojnie zaliczyłbym tę część Tin do „typu bezpośredniego” wg klasyfikacji E. Bourque’a. Wigilie przynależą jednak do najważniejszych elementów Temporale i trudno nad tą różnicą przejść do porządku dziennego. Z drugiej strony Tin ma zdecydowanie zbyt mało materiału nieobecnego w MR (zaledwie ok. 80 na 592 modlitwy), żeby można było go sklasyfikować w „typie nadobfitym”.