Sakramentarz tyniecki (8): Msze o świętych w czerwcu i lipcu

W czerwcu i lipcu mamy w Sakramentarzu tynieckim następujące Msze o świętych (kursywą zaznaczam święta nieobecne w Sakramentarzu gregoriańskim hadriańskim a datę święta umieszczam w nawiasie, gdy nie jest ona podana w samym Sakramentarzu tynieckim):

1 VI – św. Nikomeda

2 VI – św. Marcelina i Piotra

(9 VI) – św. Pryma i Felicjana

12 VI – św. Bazylidesa, Cyryna, Nabora i Nazariusza

15 VI – św. Wita

18 VI – św. Marka i Marcelina

19 VI – św. Protazego i Gerwazego

23 VI – Wigilia Narodzenia św. Jana

24 VI – Narodzenie św. Jana

26 VI – św. Jana i Pawła

28 VI – św. Leona

28 VI – Wigilia św. Piotra

29 VI – św. Piotra

30 VI – św. Pawła

2 VII – św. Procesa i Martyniana

(6 VII) – oktawa Apostołów

10 VII – św. Siedmiu Braci

11 VII – św. Benedykta

25 VII – św. Jakuba

(29 VII) – św. Symplicjusza, Faustyna i Beatryczy

(29 VII) – św. Feliksa

(30 VII) – św. Abdona i Sennena

Z powyższego zestawienia widać, że kalendarz liturgiczny Sakramentarza tynieckiego bazuje na kalendarzu hadriańskim. W czerwcu i lipcu kalendarz ten jest uzupełniony o sześć nowych świąt, czyli o nieco ponad jedną czwartą. Jest to umiarkowana ilość uzupełnień. Dla porównania, o sto lat starszy Sakramentarz z Fuldy ma w tej części o pięć uzupełnień więcej. Wszystkie uzupełnienia pochodzą z Frankijskiego sakramentarza gelazjańskiego, co raz jeszcze potwierdza przynależność Sakramentarza tynieckiego do grupy Sakramentarzy gregoriańskich zgelazjanizowanych. Owa „gelazjanizacja” polega zresztą nie tylko na przejmowaniu z frankijskich Gelasiana nowych świąt z pełnymi formularzami, ale także na włączaniu pojedynczych modlitw gelazjańskich do formularzy hadriańskich. Taką sytuację mamy np. w formularzu porannej Mszy w święto Narodzenia św. Jana: kolekta i postkomunia są hadriańskie a sekreta pochodzi z frankijskiego Gelasianum.

Jeszcze ciekawostka co do sposobu podawania dat. Sakramentarz tyniecki podaje daty wyłącznie na sposób starorzymski, czyli przez odniesienia do kalend, non i id każdego miesiąca. Nie jest to nic niezwykłego, ale warto zauważyć, że już nawet niektóre starsze sakramentarze (z hadriańskim włącznie) używają podwójnej nomenklatury: np. dla 2 czerwca w święto Marcelina i Piotra Hadrianum ma: „IIII NONAS IUNIAS, ID EST DIES II IUNII NATALE SANCTORUM MARCELLINI ET PETRI”, a nasz Sakramentarz tyniecki datę określa tylko „IIII NONAS IUNIAS” (zapisane skrótowo):

http://polona.pl/item/6825768/197/ (u samego dołu strony).

Zjawisko całkowitego opuszczania dat w niemałej ilości formularzy chyba znów trzeba złożyć na karb niechlujstwa kopisty albo braku w kopiowanym modelu. Wygląda to szczególnie ciekawie np. w przypadku 29 lipca, gdzie najpierw księga opuszcza datę w tytule formularza św. Symplicjusza, Faustyna i Beatryczy:

http://polona.pl/item/6825768/220/

po czym tytułuje kolejny formularz: „eodem die S. Felicis”, czyli „tego samego dnia św. Feliksa”:

http://polona.pl/item/6825768/221/

Oczywiście na podstawie innych źródeł wiemy że chodzi o 29 lipca.

Jeszcze słowo o święcie Apostołów z 29 czerwca. Sakramentarz tyniecki wiernie kopiuje tutaj nieścisłość z Hadrianum, nazywając 29 czerwca świętem samego św. Piotra:

http://polona.pl/item/6825768/211/ (u dołu strony)

a św. Pawła podając tylko 30 czerwca. Kościół rzymski przynajmniej od połowy III czcił pamięć obu Apostołów razem 29 czerwca. Wraz ze stabilizacją kultu utarła się praktyka, że papież tego dnia celebrował najpierw w bazylice św. Piotra, po czym następowało procesyjne przejście do bazyliki św. Pawła za Murami, gdzie była sprawowana następna Msza ku czci św. Pawła. Ponieważ obie bazyliki są dosyć odległe od siebie, w VIII wieku zaczęto przesuwać celebrację u św. Pawła na 30 czerwca, stąd w niektórych księgach, również w Hadrianum, a potem w Sakramentarzu tynieckim,  zatytułowanie formularza z 29 czerwca imieniem samego św. Piotra, mimo że modlitwy tego formularza mówią o obydwu apostołach. Niektóre inne księgi, np. Sakramentarz z Fuldy, zachowują 29 czerwca tytuł formularza „św. Piotra i Pawła”, a 30 czerwca podają formularz o św. Pawle. Tak też przejmie późniejszy Mszał rzymski, do 1962 r. włącznie: 29 czerwca jest w nim święto św. Piotra i Pawła (święto 1 klasy) a 30 VI wspomnienie św. Pawła (3 klasy).