Pomiędzy źródłem a szczytem (9)

Jeszcze raz okazuje się, że to właśnie Kościół katolicki (wbrew roszczeniom prostestantów) prezentuje via media, postawę godzenia przeciwieństw, „i to, i to”. Sprawa została postawiona jasno: żadna działalność nie może się równać z liturgią Kościoła; nie oznacza to jednak, że jest ona działalnością jedyną. Bóg największą chwałę odbiera poprzez liturgię, błędem jest natomiast w imię najwyższej wartości „całkowitego kultu publicznego” zupełne deprecjonowanie innych form kultu, zgodnie z zasadą przedstawioną przez Pana: „to należało czynić, a tamtego nie opuszczać” (Mt 23,23). Nie ma chrześcijanina bez modlitwy osobistej, bez intymnej relacji z Bogiem, której nie zastąpi formalny udział w liturgii. Interpretacje (co tu dużo mówić: częste) fragmentu, w którym Jezus mówił o modlitwie „w ukryciu”, „w izdebce” (Mt 6,6) jako odrzucenie przez Niego modlitwy publicznej, są nieuzasadnionymi redukcjami. To trzeba czynić i tamtego nie opuszczać.

I po drugie: „nabożeństwa ludu chrześcijańskiego” (dosłownie: „czynności pobożne”, „wypełnianie pobożności”, pia populi christiani exercitia). Ojcowie Vaticanum II doceniają, obok liturgii i modlitwy prywatnej, także nabożeństwa paraliturgiczne Kościołów partykularnych. Wskazują jednocześnie na pewną hierarchię tychże: najgodniejsze (dignitatem gaudent) są te zaakceptowane i pochwalane przez biskupa Rzymu; dalej są nabożeństwa własne danego Kościoła, zaakceptowane przez biskupa miejsce. Inne nabożeństwa – o których SC 13 nic wprost nie mówi – zajmują najniższą pozycję. Zatem znów: „i to, i to”: i liturgia, i modlitwa osobista, i nabożeństwa paraliturgiczne, i pobożność ludowa. Na wszystko to jest miejsce w Kościele katolickim (choć w odpowiednim porządku).

Sam nie przepadam za pobożnością ludową, także za tradycyjnymi nabożeństwami polskimi, jak np. nabożeństwa czerwcowe. Jest to jednak wyłącznie kwestia czyjegoś gustu, a de gustibus non disputandum est. Stanowczo sprzeciwiam się natomiast – podobnie zresztą jak ojcowie soborowi – praktykom, które stwarzają wrażenie zrównania, a niekiedy nawet przecenienia roli nabożeństw nad liturgią Kościoła. Przykładów, oczywiście, mógłbym podać wiele. Każdy z czytelników chyba tego doświadczył. Zatem, wbrew niektórym liturgistom, problemem jest nie to, „czy” odprawiać nabożeństwa paraliturgiczne, lecz „jak”.