Płyta „In Agenda Defunctorum”

Missa Requiem Johannesa Ockeghema, franko – flamandzkiego kompozytora, to najstarsza ze znanych polifonicznych mszy żałobnych. Powstała w połowie XV wieku w Paryżu, gdzie od początku XII wieku istniały niezwykłe kompozycje tzw. szkoły Notre Dame. To była muzyka wielogłosowa wywodząca się z najprostszej dwugłosowej formy organum, techniki ścisle związanej z chorałem jednogłosowym. Czytając tekst muzyczny Requiem napotykamy fakturę „starego” organum 2- i 3-głosowego opartego na cantus firmus, zwykle umieszczonym w najwyższym głosie, ale obok tego mamy także przykłady klasycznych form imitacyjnych (Kyrie), ale również zaawansowaną technikę homofoniczną „nota contra notam”. Jednak zasadą dominującą w Requiem pozostaje niezależność głosów, które z powodzeniem mogłyby być wykonywane jako cantus planus, będący efektem doświadczenia kantora, na co dzień wykonującego liturgiczną monodię.

Pamiętając monumentalne nagranie Missa Requiem Johannesa Ockeghema dokonane przez Marcela Peresa i Ensemble Organum przed niemal dziesięciu laty, muzycy chcą pójść dalej wytyczoną przez niego drogą. Mszę żałobną śpiewa chór konwencki – zespół śpiewaków liturgicznych, jakim jest Schola Gregoriana Silesiensis oraz grupa kantorów-wirtuozów, czyli Bornus Consort. W ten sposób stwarzają prawdziwą sytuację, w jakiej muzyka późnego Średniowiecza mogła istnieć na co dzień. Oto bowiem w czasie uroczystego pogrzebu schodzi się do świątyni cały konwent klasztorny, czyli ojcowie i bracia, którzy są doskonale wprawieni w śpiew jednogłosowego Officium, czyli Liturgii Godzin. Oni to właśnie stanowią trzon każdej liturgii chorałem wypełniając przestrzeń sakralną. Jednak na szczególnie uroczyste obchody wyznaczeni zostają kantorzy-wirtuozi, czyli bracia najbieglejsi w śpiewie, także mający umiejętność śpiewania z ksiąg. Taka mała, najwyżej 6-osobowa Schola wykonuje partie kantorskie wymagające szczególnej biegłości śpiewaczej.

Na płycie "In agenda defunctorum" poszczególne części Missa Requiem Ockeghema: Introitus Requiem aternam, Graduale Si ambulem, Tractus Sicut cervus, Offertorium Domine Iesu Christe – wykonywane przez Bornus Consort przeplatają się z chorałem wg Graduale Monasticum pp. Klarysek z Krakowa, 1257, śpiewanym przez Schola Gregoriana Silesiensis i jej kantorów(Lectio Epistola beati Pauli Apostoli ad Thessalonicenses, Sequentia sancti Evangelii secundum Ioannem, Sanctus, Agnus Dei, Communio Lux aterna, Requiescat in pace). Ockeghemowe Kyrie eleison rozpoczynamy monodycznym franciszkańskiego Kyrie I (SGS) i poprzez dialog części 2-głosowych (SGS) z 3-głosowymi (BC) prowadzi do kulminacji w ostatnim, 4-głosowym Kyrie III’. Do nagrania włączyliśmy także elementy należne Prezbiterowi: Prefatio pro defunctis i Oratio defunctorum śpiewane wg Missale Romanum Benedicti V przez prawdziwego kapłana – ks. Stanisława Pawlaczka. Wszystkie intonacje, zarówno monodii, jak i polifonii są kantorskie, wg Graduale Monasticum pp. Klarysek z Krakowa. W Offertorium intonację 3 wersu, stanowiącą wg Ockeghema całą pierwszą część wersu (do medianty) śpiewa jednogłosowo SGS.

Dziękujemy Robertowi Pożarskiemu i Paulinie Soczewce za pomoc w opracowaniu powyższego tekstu.