Obudź duszę ciałem
Od momentu powstania chrześcijaństwa, poprzez kilkanaście następnych wieków, zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie, modlitwa była dla wierzących nie tylko sprawą ducha, ale także ciała. O roli ciała podczas spotkania z Bogiem pisali św. Paweł, Ojcowie Kościoła oraz średniowieczni papieże.
Zajmowały się nim także sobory; w Nicei w 324 r. stwierdzono na przykład, że słuszne jest, „aby modlitwy do Boga zanoszone były na stojąco”.
Gesty stanowiły na modlitwie osobistej, jak i podczas liturgii bardzo ważny element zaangażowania. Modlono się nawet poprzez taniec. Duchowni w czasie niektórych świąt, np. Wielkiej Nocy czy Bożego Narodzenia, wykonywali zrytualizowany taniec procesyjny, a wierni tańczyli przed kościołem w uroczystości wspomnienia patronów czy z okazji pogrzebów i ślubów. Chrystus był nazywany przez średniowiecznych mnichów benedyktyńskich „mistrzem tancerzy, którego zręczność należy naśladować”.
Niezwykle ważna była także sama postawa ciała podczas Mszy św. Ojciec Mikołaj Wilkowiecki pisał w XVI w., że kiedy kapłan czyta Ewangelię, „wszyscy ludzie mają wstać i mają stać prosto o swojej mocy, nie podpierając się żadnej rzeczy ani nie zawieszając się łokciami na formach albo na ławkach”. Szlachcice mieli dodatkowo trzymać w rękach rękojeści mieczy i szabel na znak gotowości do obrony wiary. Wierni czynili znak krzyża, a gdy kapłan skończył czytać Ewangelię, obracali się ku wschodowi i oddawali pokłon Chrystusowi. Podczas liturgii każdy gest, nie tylko celebransa, ale i świeckich, miał swoją symbolikę, niósł ze sobą określoną treść.
Także modlitwa indywidualna była nieodłącznie związana z ciałem. Poszczono, bito pokłony, padano na twarz, nie po to jednak – jak nam się często wydaje – by wyniszczyć ciało – siedlisko zła, ale właśnie dlatego, żeby włączyć je w modlitwę. Najbardziej znanym przekazem dotyczącym modlitwy ciała jest zapis pozycji modlitewnych św. Dominika, dokonany przez Teodoryka z Apoldy. W Kościołach wschodnich, gdzie tradycja modlitwy ciałem przetrwała do dziś, także zachowało się wiele opisów uczących jak angażować w spotkanie z Bogiem ciało. Jeden z nich, pochodzący z świętej dla prawosławia Góry Athos, mówi:
przyjmij postawę stojącą na pamiątkę poranka Wielkiej Nocy,
wznieś ręce do Boga w geście uwielbienia,
upadnij twarzą na ziemię i przypomnij sobie twoje grzechy,
uklęknij i oddaj cześć Temu, który jest Bogiem wywyższonym ponad wszelkie stworzenie,
usiądź na kamieniu, zamknij oczy albo skieruj je w głąb swego serca i przypomnij sobie Tego, którego jesteś świątynią.
Dlaczego angażować ciało w modlitwę? Jak mówią mnisi: „Nasze ciało musi także uczestniczyć w adoracji. Pokłony uwalniają je od gnuśności, ich praktykowanie pomaga nam czuwać i modlić się”. Wtedy, gdy nie możemy już skupić się na Bogu, gdy jesteśmy zbyt zmęczeni, nasze ciało może nam pomóc w pobudzeniu na nowo duszy do modlitwy. Święty Augustyn mówił: „czasami, kiedy mój zmęczony duch widzi wyciągnięte ku Bogu dłonie, jest jakby na nowo zmuszany, by wznieść się do Tego, do Kogo są one wznoszone”.
Sławomir Rusin
Korzystałem z: Tomasz Kwiecień OP, Pochwała ciała, Kraków 2001; Jean-Yves Leloup, Słowa z Góry Athos, Warszawa 1986; Zuzanna Radzik, Choreografia modlitwy, „Przegląd Powszechny”, 3 (1003).
Artykuł pochodzi z miesięcznika „List”.
Zobacz także
-
Proste polskie propria – 26. niedziela zwykła
Dzielimy się z Wami kolejnym projektem Dominikańskiego Ośrodka Liturgicznego: Proste polskie propria to szansa na... więcej
-
Święto stworzenia? Moim zdaniem ono już jest...
Ostatnio znów czytałem o inicjatywach na rzecz wprowadzenia do kalendarza liturgicznego święta stworzenia. To byłby... więcej
-
Liturgia w soczewce: XXV niedziela zwykła, rok...
„Liturgia w soczewce” to propozycja komentarzy do tekstów liturgii niedzielnej Mszy świętej, byśmy mogli jeszcze... więcej
-
28 wrz
Gidle: Wrześniowe warsztaty pieśni maryjnych Sanktuarium Matki Bożej Gidelskiej
W sobotę 28 września 2024 ojcowie dominikanie organizują jednodniowe warsztaty… więcej
-
8 paź
Kraków: Ad fontes cathedralis cracoviensis – konferencja 8-9 października 2024
Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej zaprasza do udziału w… więcej
-
28 wrz
Kraków: Dziedzictwo prawne i doktrynalne papieża Benedykta XVI – we wrześniu konferencja
Koło Naukowe Prawa Kanonicznego TBSP UJ serdecznie zaprasza do udziału… więcej