O szaleństwie wojny

Do moich obowiązków ojca duchownego mariańskiego seminarium należy m.in. prowadzenie miesięcznego przygotowania kandydatów do wieczystych ślubów zakonnych (tzw. nowicjat wieczysty). W tym roku do ślubów wieczystych przygotowywało się dwóch seminarzystów z naszego seminarium w Lublinie, ale poproszono nas także o przyjęcie do nowicjatu wieczystego jednego mariańskiego seminarzysty z Ukrainy, tak by mógł on przeżyć swoje przygotowanie nie w pojedynkę a z innymi współbraćmi.

Walerego z Ukrainy wcześniej nie znałem. Jest to tzw. późne powołanie, ma on już ponad 50 lat. Za młodu oczywiście musiał odsłużyć wojsko w Armii Czerwonej. Był to akurat 1980 rok, Walery służył w wojskach pancernych i, jak opowiadał, byli szykowani do interwencji zbrojnej w Polsce. Jak wiemy dzisiaj, interwencja sowiecka nie groziła nam w 1981 roku, natomiast rok wcześniej jak najbardziej. Bardzo niewiele zabrakło, by mój dzisiejszy współbrat zakonny Walery wjechał jesienią 1980 roku do Polski w sowieckim czołgu jako agresor.

W 1980 roku miałem 14 lat i dzięki rodzinie byłem już odpowiednio uświadomiony politycznie. Mogłoby się zdarzyć, że z Walerym spotkalibyśmy się na warszawskiej ulicy. Dla mnie byłby on tylko anonimowym krasnoarmiejcem. Patrzyłbym na niego ze strachem, połączonym z nienawiścią i pogardą. I pamiętajmy jeszcze o nastrojach społecznych. O ile jesień 1981 to był czas społecznej apatii i zmęczenia (te nastroje były intensywnie wzbudzane przez władze w ramach przygotowań do stanu wojennego), o tyle jesień 1980 roku to był czas entuzjazmu na fali solidarnościowej odnowy. W takim kontekście sowiecka interwencja byłaby tym większym szokiem i bardzo możliwe, że wzbudzałaby akty oddolnego spontanicznego oporu. Kto wie, czy Walery nie oberwałby kamieniem albo czy by nie został potraktowany butelką z benzyną? Oberwałby raczej nie ode mnie, byłem na to zbyt bojaźliwy, ale wtedy cieszyłbym się z tego.

I tego samego człowieka, ówczesnego czerwonoarmistę, ja dziś spotykam jako dobrego, życzliwego i skromnego człowieka oraz jako mego zakonnego współbrata, z którym łączy mnie wspólne mariańskie powołanie. Mogłem mu też trochę pomagać w jego formacji do ślubów wieczystych.

Jeszcze jedno wspomnienie z sierpnia 1980 roku, które mi przyszło na pamięć przy okazji tego spotkania z Walerym. Wracaliśmy z rodziną do Warszawy z wakacji na działce w Wildze. Po drodze stanęliśmy przed przejazdem kolejowym na strategicznie ważnej linii kolejowej Skierniewice – Pilawa – Łuków, omijającej Warszawę od południa. Akurat przejeżdżał jakiś sowiecki transport wojskowy. W otwartych drzwiach jednego z wagonów towarowych siedziało trzech młodych czerwonoarmistów, jeden był skośnooki, inny z kolei wyglądał na Gruzina (był bardzo podobny do Griszy/Pressa z „Czterech pancernych”). Gruzin był roześmiany od ucha do ucha i radośnie nam pomachał. Siedzący za kierownicą mój dziadek (dawny AK-owiec, po wojnie odsiedział łagry w Workucie) aż się zatrząsł, a ja odruchowo machnąłem pogardliwie ręką w stronę Gruzina. Ale komu właściwie tak machnąłem? Nie wiem. Ten człowiek miał swoje imię i nazwisko, swoją historię życia. Kim jest dzisiaj? Czy żyje? Nie wiem nic. Zrobiłem pogardliwy gest wobec kogoś, o kim nie wiem zupełnie nic.

W tych dniach minęła 75. rocznica śmierci mego dziadka ze strony ojca, kpt. Tadeusza Zachary, oficera sztabowego 15 DP w Armii „Pomorze”, który zginął po bitwie nad Bzurą w czasie przebijania się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy. Wiem z opowiadań rodzinnych, że kiedy żegnał się w domu, jadąc przed wojną do sztabu dywizji, powiedział takie słowa: „Przyjdą jacyś ludzie, których nie znam, do których nic nie mam i będziemy do siebie strzelali”. Absurd, który dostrzegał zawodowy oficer.

Antoine de Saint-Exupéry zginął w 1944 r. w czasie lotu zwiadowczego. Pilot Luftwaffe, który go zestrzelił, był miłośnikiem jego książek i był przerażony, jak się dowiedział, że być może zabił swego idola. Mówił: „Nigdy bym nie otworzył ognia, gdybym wiedział, że on jest w tamtym samolocie”. Również jego koledzy piloci z Luftwaffe powiedzieli mu: „Módl się, żeby się nie okazało, że to ty go zestrzeliłeś”.

Zaznaczam na koniec, że nie jestem pacyfistą. Pacyfizm to lewacka ideologia w służbie bardzo brudnych interesów, nie mająca nic wspólnego z Chrystusowym pokojem. G.K. Chesterton mówił: „Żołnierz idzie walczyć nie z nienawiści do tych, co stoją naprzeciw niego, ale z miłości do tych, którzy są za jego plecami”. Ale jednak ten absurd wojny pozostaje absurdem.