Nie pogadasz, bo zawsze tak było…

Stwierdzenie, że "zawsze tak było", z teologicznego punktu widzenia sprzeczne jest samo w sobie – nie mamy bowiem oglądu Boga, nie możemy uwolnić się od czasu, by powiedzieć, jak było wtedy, gdy nas nie było. No chyba że ktoś potrafi… Nawet historia zbawienia – święta historia – ma swój początek i swój kres… Wcale nie była zawsze… Rozumiem, że spostrzeżenie, iż "zawsze tak było" ma wyrażać pewien skrót myślowy, jednak trzeba być uważnym, by przy okazji nie wyrugować innych "zmiennych", godnych co najmniej przemyślenia.

Ale idźmy dalej. Tradycja nie może opierać się na argumencie, że "zawsze tak było". Byłoby to niedorzeczne. "Jeżeli ktoś przyswaja tradycję, uczy się, że należy przejść ponad nią. Jeżeli ktoś spotyka się z przeszłością, musi zająć własne stanowisko wobec przyszłości"*. Bo tradycja to nie kurczowe trzymanie się raz wypracowanych rozwiązań, lecz poszukiwanie odpowiedzi adekwatnej do "dziś".

Może dlatego warto od czasu do czasu rozmawiać o tym, czy liturgia winna być śpiewana czy recytowana, z kadzidłem czy bez… Bo nie ma nic gorszego niż liturgia skupiona na sobie, a nie na Bogu Trójjedynym, przy całym pięknie różnych środków wyrazu… Obawiam się bowiem, że śpiew, nawet najpiękniej wykonany, najlepsze kadzidło, tylko dlatego, że "zawsze tak było", po prostu nie wystarczą. Mogą wywołać uniesienie, ale ono przecież nie będzie trwało wiecznie. Dobrze, jeśli poprowadzi ono głębiej… lecz czy każdego i zawsze? Nie mam pewności. 

* B. J. F. Lonergan, Metoda w teologii, Warszawa: „PAX” 1976, s. 136.