Matka Boska zasnęła

Przeniesieni zostali na to miejsce w cudowny sposób, z różnych krain. Kiedy czuwali wraz z nią, nadszedł Chrystus ze swymi Aniołami i wziął jej duszę.

Ikonografia Zaśnięcia, ukształtowała się ponad tysiąc lat temu w Bizancjum. Do grona Apostołów dołączeni zostali piewcy Zaśnięcia Bogurodzicy – Święci Biskupi Kosma i Jan Złotousty. Na osi kompozycji, przy łożu, na którym spoczywa Maryja stoi Chrystus, zazwyczaj ukazywany na tle mandorli zwieńczonej ognistym serafinem. Towarzyszą mu Aniołowie z płonącymi świecami. Zbawiciel trzyma na rękach duszę swojej Matki. Bogurodzica ukazana jest ponownie w zwieńczeniu kompozycji, jako dostępująca Chwały Niebiańskiej. Na najbliższym planie, przed łożem Maryi zobrazowany bywa często epizod z żydem Jefoniaszem, który próbował przewrócić katafalk. Wówczas pojawił się Archanioł Michał, odciął ognistym mieczem obydwie jego dłonie, a te zawisły w powietrzu koło katafalku. Za sprawą Świętego Piotra, doznał jednak Jefoniasz cudownego uzdrowienia, uwierzył i sławił Boga. W najdawniejszych ikonach motyw ten nie występuje, pojawia się natomiast płonąca przed katafalkiem świeca. Apokryficzna historia nawiązuje do Starego Testamentu i postaci Uzzy, który dotknął Arki Przymierza i zginął (2 Sm 6,6–8), a Bogurodzicę porównuje do Arki Przymierza, jako że nosiła Boga w swoim łonie. 

Ikony Zaśnięcia Matki Boga (Theotokos) niosą prawdę o Tej, która jako pierwsza z ludzi uczestniczy w chwale Zmartwychwstania, zapowiadając zmartwychwstanie wszystkich wyznawców Chrystusa. Pierwotna wiara Kościoła w Jej przejście ciałem i duszą do Nieba znalazła wyraz w licznych apokryfach, z których najstarsze pochodzą z II w. Ich relacje są sobie bliskie. Św. Grzegorz z Tours pisał: „Gdy błogosławiona Maryja zakończyła już bieg swojego życia i gdy została powołana z tego świata, zgromadzili się w jej domu wszyscy Apostołowie z poszczególnych krain. A gdy usłyszeli, że ona ma zostać zabrana z tego świata, czuwali wraz z nią. I oto Pan Jezus nadszedł ze swymi Aniołami, i wziął jej duszę…".

Za: Giemza J., O sztuce sakralnej przemyskiej eparchii, Łańcut 2006, tłumaczenie fragmentu z: Giemza J., Icones i temples [w:] Llum d’Orient; exposicio d’icones de Polonia deles segles XV–XX, red. R. R. Bruy, Barcelona 2003.