Kobieta z olejkiem: „I Bóg widział, że wszystko było dobre”

Tradycja liturgiczna podaje następujące tłumaczenie: „To jest uczynek pełen wyrozumiałości, który spełniła dla mnie”. Natomiast tekst oryginalny mówi wyraźnie: „To jest piękny (lub dobry) uczynek, którego dokonała dla mnie”. Użyto tutaj greckiego, pospolitego przymiotnika kalos. W pierwszym znaczeniu oznacza on „piękny”, ale zwykle określa się nim także to, co jest „dobre”. Istnieje inny grecki przymiotnik, którego należy użyć, by dokładniej opisać specyfikę dobrego, chodzi o agathos „dobry”. W każdym razie, kalos przyjmuje często obydwa te znaczenia: dobrego i pięknego. Kalos właśnie oznacza to, co jest dobre i to, co pokazuje wspaniałość dobra. Słowo kalos niesie w sobie pełne znaczenie: tego, co przez wielki stopniowo kształtowała kultura grecka i co można usłyszeć w brzmieniu tego krótkiego przymiotnika.

Kalos to nie tylko termin wywodzący się z cywilizacji greckiej: ten przymiotnik bardzo wcześnie pojawia się w Biblii. W trzecim wieku przed narodzeniem Jezusa, uczeni żydowscy przetłumaczyli na grekę Pięcioksiąg (to tłumaczenie nazywa się dzisiaj Septuagintą) i użyli tego właśnie przymiotnika, by przełożyć słowo klucz, powtarzanego refrenu w pierwszym rozdziale Księgi Rodzaju, gdy Bóg stwarza świat: „I widział Bóg, że było dobre”. „Dobry” po hebrajsku to tob: można by także oczekiwać dokładniejszego tłumaczenia słowa i odpowiadającego mu greckiego: agathos. Jednak tłumacze, w większości znakomici znawcy Biblii i kultury greckiej, wybrali termin bogatszy: kalos. Można by doskonale przełożyć słowa z Septuaginty jako: „I Bóg widział, że wszystko było piękne”. Każda rzeczywistość, którą stworzył Pan, a zatem każdy dzień powszedni tygodnia, jawi się jako „piękny” i „dobry”. Mówi nam o tym tylko jedno słowo: kalos.

Ewangelia św. Marka jest krótka. Jednym z tekstów biblijnych, do których nawiązuje i których strukturę powiela, jest początek Księgi Rodzaju. Chrystus, według świętego Marka, przychodzi, by zaistnieć w stwarzaniu: tak, jak Stwórca i jednocześnie tak, jak Adam, który słuchał Boga. Już w pierwszym rozdziale, Marek nie rozwija opowieści o narodzeniu tak, jak to czynią Mateusz i Łukasz. On nas raczej umieszcza wszystko „na początku”, by w ten sposób wprowadzić swój tekst. Widzimy zatem w tym początkowym rozdziale „suchą ziemię” (pustynię), wodę (Jordan, w którym odbywały się chrzty), niebo, które wkrótce otworzy się i wyjdzie z niego głos Ojca, wreszcie człowieka, Jana Chrzciciela. Jan żył najbliżej rzeczywistego stworzenia: jadł szarańczę i dziki miód (Mk 1, 1–6).

W skrócie: od samego początku wspomina się tutaj początek: z przywołaniem wielkich przestrzeni stworzenia, tak, jak w pierwszym rozdziale Księgi Rodzaju; sucha ziemia, woda, niebo, syn Adama, który rozwija się w tym kadrze. Wkrótce pojawia się także inny syn Adama: Jezus. Wchodzi do wody, następnie się w niej zanurza, a Duch w postaci ptaka – jak gołębica – spływa na Niego (Mk 1, 9–10). „I Duch Pana spoczął nad wodami” – powiedziano już w drugim wersie Księgi Rodzaju. Niedługo potem Jezus zostaje wyprowadzony na pustynię i żyje tam między zwierzętami, usługują mu aniołowie (Mk 1, 12–13). Jest tutaj cały porządek stworzenia, ułożony tak, jak na początku: zwierzęta są „posłuszne” temu Adamowi (por. Rdz 1, 28), który mieszka między stworzeniami – zgodnie tym, co Bóg przewidział na początku.

Wydaje się, że Marek nieustannie podejmuje medytację nad początkiem. W większym lub mniejszym stopniu jego teksty naznaczone są medytacją. Opisy Męki Pańskiej i Zmartwychwstania pełne są odwołań do początków: dzięki Chrystusowi i wszystkim, którzy biorą udział w wydarzeniach, stają się na nowo. Krótki końcowy fragment, w którym Marek opisuje zmartwychwstanie pomnoży tylko odwołania (Mk 16, 9–20). Pierwszego dnia Jezus ukazał się niewieście, następnie ukazał się dwóm ludziom idącym przez pola, a następnie jedenastu. W kilku wersach na nowo przytacza prawdziwe streszczenie opisu z Księgi Rodzaju: mężczyzna i niewiasta, zanurzeni w wodzie Bożej, dwaj bracia, którzy „idą przez pola”, jedenastu „braci”, którzy wierzą, że dwunasty nie pochodzi z tego świata. W tym ciągu opowieści odnajdujemy zatem najważniejsze fragmenty budujące strukturę Księgi Rodzaju: wielką scenę w ogrodzie (mężczyzna i niewiasta po raz pierwszy spotykają się, motyw dwóch braci, Kain i Abel, Ismael i Izaak, Ezaw i Jakub), syn, któremu przepowiedziano śmierć i który staje się widoczny wbrew oczekiwaniom jedenastu braci (Józef i jego bracia, por. przede wszystkim Rdz 45 – to sam koniec księgi).

Zatem w chwili, gdy do Jezusa przychodzi niewiasta z drogocennym olejkiem, aby wylać go na Jego głowę, nie idzie wcale jak ułożona mała dama z zamiarem spełnienia uczynku miłosierdzia. Ona dokonuje tego, co jest jasne dla Boga, dla Boga, który stworzył wszystko dla końca i który ustanowił na ziemi mężczyzn i kobiety, aby ci spotykali się i ukazywali na „Jego obraz i Jego podobieństwo” (Rdz 1, 26–28).

Namaszczenie, którego dokonała ta niewiasta jest prawdziwie „dobrym uczynkiem, który wypełniła” (albo „wypracowała”). Słownictwo związane z pracą jeszcze raz przywołuje słowa opisujące początek, gdy Bóg, kiedy wszystko stworzył, odpoczął „po całym trudzie, którego dokonał”), jak o tym opowiada Księga Rodzaju (Rdz 2, 2–3).

Na początku świętego tygodnia, w prostym geście, który odnajdujemy obecność nowego Adama, niewiasta odkrywa „piękny czyn”, którego Stwórca dokonuje dla nas od początku. Niewiasta uczestniczy w tym działaniu – odkrywającym to, co jest dobre i piękne –hojnie wielbiąc ciało Syna.

Można zrozumieć reakcję Jezusa: „wszędzie tam, gdzie będzie głoszona ewangelia, w całym świecie, będzie się także wspominać o tej kobiecie o tym, co uczyniła” (Mk 14, 9). Reakcja Chrystusa byłaby nieodpowiednia, gdyby ta niewiasta zadowoliła się „uczynkiem miłosierdzia”, reakcję tę można zrozumieć w wymiarze „kosmicznym”, gdzie gest niewiasty z olejkiem traktuje się jako dobre i piękne działanie, które rozpoczął Bóg.