Czytania Wigilii Paschalnej – postscriptum

Najpierw co do Psalmu 41. Przede wszystkim dziękuję za skorygowanie mojej pomyłki, wynikłej z niedopatrzenia oraz z faktu, że nie miałem dotąd możliwości celebrowania Wigilii Paschalnej w usus antiquior i w dającej się przewidzieć przyszłości możliwości takiej mieć raczej nie będę.

Reforma Piusa XII oczywiście nie zniosła Psalmu 41, natomiast znacząco zmieniła jego funkcję liturgiczną i to w sposób powiedzmy, dyskusyjny. Od Sakramentarzy gregoriańskich poczynając Psalm ten był niejako łącznikiem między czytaniami Wigilii a liturgią chrzcielną. Psalm ten został wprowadzony do Wigilii Paschalnej ze względu na katechumenów przyjmujących chrzest w noc paschalną. Jak pisał św. Augustyn, Psalm ten jest głosem tych, którzy spieszą przyjąć łaskę świętego obmycia (Komentarz do Psalmu 41, 1). Reforma Piusa XII przesunęła Psalm z dotychczasowej pozycji na czas nie tylko po błogosławieniu wody chrzcielnej, ale też po udzieleniu chrztu: możliwość chrztu jest wzmiankowana w nrze 21 obrzędu Wigilii a Psalm potem, w nrze 22. Czyli, jeśli jest sprawowany chrzest, to Psalm z pieśni katechumenów idących do chrztu stał się pieśnią neofitów, co nie bardzo koresponduje z treścią Ps 41, 2-4, które to wiersze są przewidziane przez obrzęd.

Reforma Pawła VI przyniosła poprawę w tym sensie, że Psalm 41, stając się Psalmem responsoryjnym po lekturze Ezechiela, znów został przesunięty przed liturgię chrzcielną, zgodnie ze swoją treścią. Natomiast reforma ta o tyle nie poprawiła sytuacji, że Psalm 41 stał się po prostu jednym z Psalmów responsoryjnych na równi z Psalmami po innych czytaniach, tracąc swoją wyjątkową pozycję. Zresztą proroctwo Ezechiela jest często w ogóle pomijane, więc pomijany jest także i ten Psalm. Możnaby temu zaradzić w ten sposób, że Psalm 41 mógłby stać się obligatoryjny wtedy, gdyby w czasie Wigilii Psachalnej sprawowany był chrzest.

Co do Sakramenatrza Drogona. Z przyjemnością go przejrzałem. To jest rękopis Paris, Bibliothèque Nationale, lat. 9428. Jest to jeden z egzemplatrzy Sakramentarza gregoriańskiego, choć nie z głównej linii rozwoju. W praktyce jest to coś pośredniego między sakramentarzem a pontyfikałem. Widać włączone niektóre elementy z Suplementu św. Benedykta z Aniane. Co do ilości czytań Wigilii (5), nie jest to w tamtej epoce nic dziwnego. Jak napisałem w swoim pierwszym wpisie o czytaniach Wigilii,  w tamtej epoce ilość czytań wahała się w różnych źródłach od 3 do 13, a tradycja Suplementu (12 czytań), choć w przyszłości miała przeważyć, wówczas była tylko jedną z wielu praktyk i bynajmniej nie dominującą.

Mnie osobiście uderzyło, że w pochodzącej z Suplementu liturgii chrzcielnej (usytuowanej w dalszej części sakramentarza) jest ryt wręczenia świecy z formułą Accipe lumen. W źródłach głównego nurtu tradycji rzymskiej ten ryt wszedł dopiero w XII w., a jedynym Sakramentarzem gregoriańskim, o jakim wiedziałem do tej pory że ma ryt świecy jest Sakramentarz z Saint-Amand (Paris, B.N. lat. 2290), tyle że tam jest formuła Accipe lampadem irreprehensibilem, ta która będzie potem w Rituale Romanum. Intryguje mnie pochodzenie rytu świecy na Zachodzie i chętnie bym to bliżej przestudiował, gdybym miał czas.