Chrystus zstępuje do otchłani

Istnieją więc w Tradycji dwa typy ikon Zmartwychwstania Pańskiego: wczesnochrześcijańskie – Niewiasty przy pustym grobie, oraz – nieco późniejsze – Zstąpienie Chrystusa do otchłani. Przestrzeń między dwoma tymi zdarzeniami pozostaje dla nas Tajemnicą Zbawienia.

Pierwsze ikony obrazujące Zstąpienie Chrystusa do otchłani pojawiły się już około V wieku. Przedstawienia późniejsze (XI–XII w.) ukazują Chrystusa opuszczającego piekło i wyprowadzającego z niego Adama i Ewę, symbolizujących całą grzeszną ludzkość. Postać Jezusa, pełna dynamizmu, w szacie rozwianej gwałtownym powiewem, depcze pęknięte wrota piekieł, rozwierające pod Nim czeluść otchłani. Przypomina ona czarną grotę z ikony Bożego Narodzenia, gdzie żłóbek i sposób owinięcia Dzieciątka przywodzą na myśl grób i leżące w nim ciało przygotowane do pochówku. Budzi też skojarzenia z Jonaszem, który, tak, jak potem Jezus w grobie, trzy dni przebywał we wnętrznościach wielkiej ryby. Piekło, jako ostatecznie zniweczone, nie zasługujące na większą uwagę i zajmuje stosunkowo małą przestrzeń na polu ikony.

Największa jest postać Chrystusa, ukazana w centrum kompozycji i otoczona niebiańskimi kręgami (mandorlą) ze złotymi promieniami jako blaskiem łaski Bożej, tworzącą przestrzeń nie z tego świata. Na bardziej rozbudowanych przedstawieniach, Jezusowi towarzyszą Aniołowie, uosabiający cnoty, lancami przebijający duchy sobie przeciwstawne, pozostające pod miażdżącymi zło stopami Chrystusa: Życie – Śmierć, Radość – Smutek, Czystość – Nieczystość, Miłość – Nienawiść. Tam również widzimy dwóch aniołów, krępujących łańcuchami władcę ciemności i sypiące się na dno otchłani części skruszonych odrzwi – pozostałości zła. Śnieżnobiałe dusze sprawiedliwych, patrząc w górę, czekają wybawienia.

Zbawiciel często trzyma w lewej dłoni zwój – zapis dłużny – lub krzyż, prawą wyprowadzając z piekieł Praojca, za którym stoi Ewa. Na późniejszych ikonach Jezus w prawej ręce trzyma dłoń Adama, w lewej – Ewy.

Nieco dalej stoją prorocy, rozpoznać wśród nich można Jonasza, Izajasza i Jeremiasza, po prawej stronie ukazani są królowie – Dawid i Salomon, a także Jan Chrzciciel – Poprzednik, wskazujący na Chrystusa. Cała scena rozgrywa się na tle mesjańskiej góry z dwoma szczytami – symbolem podwójnej natury – ziemskiej i Boskiej – które zostały złączone w Chrystusie.

Paulina Pietruszka jest ikonopisem, twórcą Pracowni ikon "Wiergiewka", mieszka i tworzy w Warszawie. Zachęcamy do wybrania ikony bliskiej sercu, zamówienia jej do domu, parafii, miejsca pracy: na stronie pracowni www.wiergiewka.com.