Tytułem objaśnienia.

Zauważyłem, że pośród osób piszących tu i w innych miescach o celebrowaniu wigilii zdarza się konflikt pojęciowy. Konflikt wynika z różnego definiowania słowa "wigilia" w różnych źródłach. Poczułem się wywołany do tablicy, napiszę zatem kilka słów wyjaśnienia.

Zgodnie z nadzwyczajnym rytem rzymskim, a podejrzewam, że dotyczy to w ogóle "starego" (przedsoborowego, albo dokładniej - sprzed XX-wiecznego reformowania liturgii) pojmowania terminów liturgicznych, "wigilią" określano dzień poprzedzający święto. Miało to taki skutek, że formularzem wigilii nazywano całą liturgię tego dnia, np. Vigilia Pentecostes miała swój własny formularz w Litugii Godzin oraz własny formularz w Mszale. Do reform Piusa XII w ten sposób sprawowano wigilie wszystkich uroczystości (I classis) i świąt lokalnych tej rangi. W kaledarzu ogólnym Kościoła rzymskiego były:

Vigilia Nativitatis DNJC, Vigilia Epiphaniae, Vigilia Paschae, Vigilia Ascensionis, Vigilia Pentecostes.

Oraz wspomnienia Apostołów i Męczenników oraz uroczystości maryjne (I classis):

Vigilia s. Matthiae Ap., Vigilia Nativitatis s. Ioannis Baptistae, Vigilia ss. Petri et Pauli, Vigilia s. Iacobi Ap., Vigilia s. Laurentii Mart., Vigilia Assumptionis, Vigilia s. Bartholomaei Ap., Vigilia s. Matthaei Ev., Vigilia Omnium Sanctorum, Vigilia s. Andreae Ap., Vigilia s. Thomae Ap.

Oprócz tego własne wigilie miały obchody lokalnych patronów, np. Vigilia s. Dominici w zakonie Predykatorów, czy Wigilia s. Francisci u franciszkanów.

Jak wspomniałem na początku, te wigilie miały swoje formularze na cały dzień, począwszy od Matutinum przez kolejne godziny dnia aż do osobnego formularza mszalnego Missa in Vigilia. Rubryki zalecały, by mszę wigilijną odprawić między Noną dnia wigilii, a I Nieszporami uroczystości.

Po reformach, czyli zgodnie z kalendarzem "posoborowym" pojęcie wigilii zmieniło się. Teraz rozumiane jest jako wieczorny obchód poprzedzający uroczystość. Taki charakter miały kiedyś sobotnie obchody litrugii Niedzielnej zaczynające się odprawieniem I Nieszporów niedzielnych. Tak też rozumiemy je dzisiaj robiąc np. Wigilię Narodzenia św. Jana Chrzciciela, czyli odprawiając nocne czuwanie wg schematu: I Nieszpory, Matutinum, Laudesy, Msza o świcie (o ile jest formularz takiej mszy). We współczesnym Brewiarzu mamy mniej do odprawienia: I Nieszpory i Godzina Czytań uzupełniona o specjany formularz czytania Ewangelii i Kantyku. Tak odprawiają wigilie np. benedyktyni w Tyńcu.

Współczesny kalendarz (zwyczajny ryt rzymski) przewiduje Missa in Vigilia na następujące dni:

Vigilia Nativitatis DNJC, Vigilia Resurrectionis i Vigilia Pentecostes, które mają osobne formularze. Należy tu zauważyć, że Msza Wigilii Bożego Narodzenia nie jest Pasterką - Pasterka jest to pierwsza Msza Bożego Narodzenia odprawiana w nocy. W związku z tym nie należy jej odprawiać przed I Nieszporami Bożego Narodzenia, a niestosowne wydaje się wobec dzisiejszego odczuwania czasu odprawianie Pasterki przed północą. Podobnie jest z Mszą Wigilii Paschalnej, która ma inny formularz niż Msza Niedzieli Wielkanocnej.

Mam nadzieję, że powyższe uwagi wyjaśniają wszelkie nieporozumienia związane z tematem wigilii w liturgii Kościoła.